Integracja sensoryczna (SI) czym jest? Jakie są jej zaburzenia

Prawidłowa integracja sensoryczna – na czym polega?

Dzięki integracji sensorycznej mamy możliwość odbierania świata zewnętrznego za pomocą naszych zmysłów. Na przykład podczas jazdy rowerem możemy zarówno odpowiednio poruszać nogami by napędzać pojazd jak i rejestrować to, co dzieje się wokół nas. Nie mamy trudności ze sznurowaniem butów, koncentracją uwagi na wykonywanej czynności, prawidłowo interpretujemy bodźce z zewnątrz czy wykonujemy nawet skomplikowane ćwiczenia.

Kiedy jednak podczas wykonywania podobnych czynności występują problemy, możemy podejrzewać zaburzenia integracji sensorycznej. Ten problem diagnozowany jest głównie u dzieci, jednak może dotyczyć także dorosłych. Szczególnie u tych z autyzmem (także zespół aspergera) lub nadpobudliwością psychoruchową (ADHD).

Zaburzenia integracji sensorycznej u dzieci i dorosłych

Zaburzenia integracji sensorycznej (si) identyfikujemy wówczas, gdy bodźce zmysłowe są nieprawidłowo przetwarzane przez system nerwowy. Na czym mogą polegać te nieprawidłowości? Dysfunkcje te obejmować mogą systemy: czuciowy (w tym tzw. czucie głębokie), słuchowy, wzrokowy, węchowy, smakowy czy zmysł równowagi.

Osoby, głównie dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej mierzą się na co dzień z różnymi trudnościami. Jakie to trudności oraz jak można sobie z nimi radzić?

Przyczyny zaburzeń integracji sensorycznej

Integracja sensoryczna rozpoczyna się w życiu płodowym człowieka. To właśnie wtedy zaczynają pracować najważniejsze dla integracji sensorycznej systemy, czyli system przedsionkowy, proprioceptywny i dotykowy. Jej rozwój trwa do około 7 roku życia dziecka.

Każde stadium rozwoju dziecka i integracji sensorycznej wymaga rozwinięcia danych umiejętności. Gdy to się nie wydarza, u dziecka mogą wystąpić problemy w funkcjonowaniu i zachowaniu. Podsumowując, rozwój dziecka od najmłodszych lat jest kluczowy dla prawidłowej integracji sensorycznej.

Kto może doświadczyć zaburzeń integracji sensorycznej?

Zaburzenia integracji sensorycznej mogą, ale nie muszą, współwystępować jako objaw innego zaburzenia. Na przykład współwystępować z zaburzeniami neuro-rozwojowymi i psychicznymi. Należą do nich:

spektrum autyzmu

To zaburzenie neurorozwojowe, które może mieć związek w pewnymi deficytami związanymi z przetwarzaniem informacji sensorycznch.

ADHD

Czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzoną koncentracją uwagi, osoby z tym zaburzeniem są podatne na przeładowanie stymulacją i tym samym problem z integracją sensoryczną.

schizofrenia

To zaburzenie może powodować zmiany przetwarzaniu senso-motorycznym.

zaburzenia snu

W przypadku zaburzeń snu zaburzenia si bywają przejściowe.

urazy organiczne mózgu

Nieodwracalne zmiany w mózgu mogą znacząco obniżać zdolność do przetwarzania informacji sensorycznych.

Diagnoza integracji sensorycznej i jej zaburzeń

Aby zadbać o prawidłowy rozwój dziecka oraz komfort życia, warto wybrać odpowiednio wykwalifikowanego terapeutę, który dokona diagnozy integracji sensorycznej u dziecka (lub czasem osoby dorosłej). Terapeuta Si przeprowadzi rodziców przez cały proces i zaproponuje plan pracy dostosowany do indywidualnych potrzeb dziecka.

Diagnoza Si – jak wygląda?

Diagnoza integracji sensorycznej zazwyczaj wygląda podobnie u większości terapeutów integracji sensorycznej i obejmuje kilka etapów:

wywiad z rodzicami lub opiekunami dziecka

Na tym etapie większość terapeutów integracji sensorycznej szczegółowo dopytuje o rozwój dziecka i ważne wydarzenia, które mogły mieć na niego wpływ. Dopytuje także o przebieg ciąży oraz jak przebiegał poród.

przeprowadzenie z dzieckiem odpowiednich testów

Testy te pozwalają ocenić funkcjonowanie dziecka w różnych sytuacjach. Pozwalają na zbadanie tego, jak przebiega u niego planowanie ruchu, to jak różnicuje bodźce dotykowe, jaka jest jego koordynacja wzrokowo-ruchowa (np. czy ma słabą równowagę).

obserwacja dziecka

Dzieci na wczesnych etapach rozwoju są w ciągłym ruchu, więc ich obserwacja może dostarczyć wielu cennych informacji. Terapeuta si może wówczas zidentyfikować nieprawidłową postawę dziecka, określić czy nie jest ono nadmiernie ruchliwe, jak reaguje na różne przedmioty i jak z nich korzysta, czy nie przytłacza go ilość bodźców oraz jak podchodzi do różnych zabaw ruchowych.

omówienie diagnozy si i przedstawienie zaleceń

Po przejściu wszystkich etapów terapeuta może postawić diagnozę i szczegółowo omówić ją z rodzicami. Zadaniem terapeuty jest także zaproponowanie zaleceń do pracy własnej z dzieckiem (np. ćwiczenia do wykonywania w domu) lub terapii integracji sensorycznej jeśli jest ona wskazana.

Objawy zaburzeń integracji sensorycznej

Aby podjąć decyzję o rozpoczęciu diagnozy si warto zapoznać się z objawami u dziecka, które mogą świadczyć o istnieniu zaburzeń integracji sensorycznej. Dzięki obserwacji dziecka przez rodziców, diagnoza może być bardziej trafna i szybciej będzie można rozpocząć terapię si. Do objawów należą:

opóźnienie w rozwoju mowy

Dzieci uczą się mówić i tworzyć zdania w różnym wieku, jednak prawidłowy rozwój mowy rozpoczyna się mniej więcej około drugiego roku życia dziecka. Z upływem czasu coraz śmielej wypowiada kolejne słowa. W pełni rozwinięty aparat mowy dziecko powinno mieć do 6 roku życia. Mowa to bardzo ważny aspekt w rozwoju dziecka.

obniżona wrażliwość lub nadmierna czułość na bodźce zmysłowe

W przypadku zaburzenia integracji sensorycznej możemy mieć do czynienia zarówno z nadmierną jak i obniżoną wrażliwością na bodźce. Alarmujące może być dla nas gdy dziecko nie zwraca uwagi na ból lub nadmiernie denerwuje się przy codziennych czynnościach np. wzbrania się od czesania włosów albo płaczem reaguje na obcinanie włosów.

obniżona koordynacja ruchowa

Gdy dziecko ma trudności z utrzymaniem równowagi lub znacznie gorzej niż inne dzieci radzi sobie w grach wymagających sprawności np. łapanie piłki jest dla niego problematyczne – to może być wskazówka dla rodziców lub terapeuty. Dzieci u których występują problemy z motoryką ignorują ćwiczenia i zajęcia ruchowe. Nie zależy im na uczeniu się nowych umiejętności ruchowych, bo te sprawiają im dużą trudność. Dzięki terapii mogą odzyskać motywację do tych aktywności i zajęcia te nie są już dłużej koszmarem.

problemy z koncentracją uwagi

Zaburzenia si wiążą się także z problemami z koncentracją uwagi. Gdy wokół dziecka dużo jest bodźców (o co nie trudno w szkole czy przedszkolu) może mieć ono problem z zabawą czy przyswajaniem nowych, ważnych umiejętności.

Objawy omawianych zaburzeń stanowią trudności dla prawidłowego rozwoju dziecka i mogą sprawiać, że dzieci będą mieć problemy z nauką, ale też w kontaktach z rówieśnikami. A to, czego bardzo potrzebuje dziecko na każdym etapie rozwoju to czas i możliwość zabawy z innymi.

Terapia integracji sensorycznej (terapia si) u dzieci

Na szczęście pomocna dla dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej i ich rodziców jest terapia sensoryczna (terapia si). Dzięki terapii si dziecko może pokonać trudności z którymi się mierzy, a towarzyszy mu w tym empatyczny i wspierający terapeuta.

Na czym polega terapia integracji sensorycznej?

Terapia si polega na tym, że dziecko w gabinecie terapeuty wykonuje atrakcyjne dla siebie zadania i ćwiczenia. Na przykład bujanie się na specjalnych huśtawkach, zabawy dotykowe takie jak odnajdywanie przedmiotu w naczyniu wypełnionym ziarnami i wiele innych, zwykle przyjemnych aktywności. Dziecko podczas terapii si może czuć się jak na sali zabaw podczas gdy terapeuta pomaga mu różnicować i nazywać doświadczenia.

Czasem zaburzenia Si wymagają wprowadzenia „diety sensorycznej”, która nie polega na wskazówkach żywieniowych, ale odkreślonych zadaniach i zajęciach do wykonania w ciągu dnia przez dziecko aby pomóc mu w problemach z koncentracją i organizacją dnia. Ważne jest aby dziecko ufało swojemu terapeucie, bo dzięki temu będzie chętniej uczęszczało na terapię i wykonywało ćwiczenia.

Porady dla rodziców dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej

Jeśli Twoje dziecko mierzy się z zaburzeniami integracji sensorycznej lub diagnoza si jest jeszcze przed Tobą, te kilka wskazówek może okazać się pomocnych we wspieraniu rozwoju dziecka.

dbaj o kontakt dotykowy z dzieckiem

Przytulaj się z dzieckiem kiedy tego potrzebuje, ale też szanuje jego granice, gdy nie ma ochoty na dotyk. Nie stroń od zabaw polegających na dotyku np. masaż, głaskanie.

pomóż dziecku poznawać różne przedmioty

Pokazuj dziecku nowe przedmioty, nie tylko zabawki. Pytaj jakie one są czy miękkie czy twarde, pozwól mu na używanie ich. Oczywiście z zachowaniem bezpieczeństwa.

dbaj o podstawowe potrzeby dzieci

Dziecko nie zawsze potrafi zakomunikować czy jest mu ciepło, zimno, czy ten wełniany sweterek mu przeszkadza. Staraj się uważnie podchodzić do jego potrzeb. Pomóż mu je nazywać i spełniać.

baw się z dzieckiem kreatywnie

Sięgnij po masę solną, ryż czy makaron i zastanów się jak można się nimi bawić. To nie tylko zabawa dotykowa dla dziecka, ale też nauka kreatywności i koncentracji.

zadbaj o sensorycznie bogate środowisko

Nie na tyle bogate by bodźców było zbyt dużo, ale takie które będzie optymalnie stymulujące. Kiedy dziecko ma ochotę bawić się głośniej – w miarę możliwości pozwól mu na to. Na rynku dostępnych jest wiele ciekawych zabawek sensorycznych, które mogą się przydać.

bądź wzorem do naśladowania

Jeśli sam/sama będziesz dbać o odpowiednią ilość ruchu, czas spędzany z dala od elektroniki i będziesz się odpowiednio odżywiać – zgodnie z mechanizmem modelowania zainspirujesz do tego swoje dziecko.

Wymienione wyżej aktywności znajdą zastosowanie nie tylko w przypadku zaburzeń si jako dodatek do terapii, ale też wsparcie rozwoju dzieci, które nie mają takich trudności.

Czy tylko dzieci mogą mieć zaburzenia integracji sensorycznej?

Jak wyżej wspomniano zaburzenia si mogą współwystępować z różnymi zaburzeniami. Dotyczą zatem nie tylko młodych osób ale i dorosłych, którzy także mogą zgłaszać się po pomoc do ośrodków terapii integracji sensorycznej dla dorosłych. Jest ich zdecydowanie mniej niż tych skierowanych bezpośrednio dla dzieci, jednak jeśli doświadczamy trudności z radzeniem sobie z ilością stymulacji, koncentracją to warto sięgnąć po profesjonalną pomoc.

Zdolność dzieci i osób dorosłych do prawidłowej integracji sygnałów zmysłowych jest kluczowa dla prawidłowego rozwoju czy satysfakcji odczuwanej w życiu. Jeśli jakieś objawy Cię niepokoją – zawsze warto sprawdzić je u specjalisty.