Jak rozmawiać z nastolatkiem? Budowanie relacji z nastoletnim dzieckiem

Czas dorastania to ogromne wyzwanie nie tylko dla nastolatka, ale też jego rodziców. W tym czasie jednocześnie chcemy wspierać rozwój dorastającego dziecka umożliwiając mu coraz większą samodzielność, ale nie możemy zapomnieć o wyciąganiu konsekwencji wobec nastolatka, kiedy istnieje taka konieczność.

Może to sprawiać problemy wychowawcze i prowadzić do eskalacji konfliktu. Jak rozmawiać z nastolatkiem, aby tego uniknąć? Jak zmienić ciągłe kłótnie i niekończące się dyskusje w szczere rozmowy i budowanie zaufania? Z tego artykułu dowiesz się jak lepiej komunikować się ze swoim dorastającym dzieckiem i wspierać go w trudnych chwilach.

Dorastające dziecko - jakie są potrzeby dziecka w okresie dojrzewania?

Młodzi ludzie mierzą się z ogromnymi i dynamicznymi zmianami w czasie dojrzewania. Nie tylko tymi dotyczącymi świata zewnętrznego jak zmiana szkoły, konflikty przyjacielskie, nowe wyzwania w nauce, ale też dotyczącymi ich fizjologii. To czas burzy hormonów i zmian w mózgu. Zazwyczaj towarzyszą temu zmienne, trudne emocje i specyficzne potrzeby dziecka.

Młody człowiek niejednokrotnie potrzebuje pomocy w zarządzaniu swoimi emocjami lub przynajmniej ich nazwaniu i nadaniu znaczenia. Zdecydowanie silniej niż osoba dorosła reaguje na niepowodzenia, stresujące sytuacje i bardziej przejmuje się opinią innych osób.

To czas kiedy jego poczucie własnej wartości i samoocena może być bardzo niestabilna i zależna od zewnętrznych czynników. Mimo, że decyzja nastolatka mogą skutkować niebezpiecznymi i nieodpowiedzialnymi zachowaniami - potrzebuje on poczucia bezpieczeństwa i akceptacji.

Zdrowe nastolatki kłócą się z rodzicami. Nie oznacza to, że jeśli nie masz konfliktów ze swoim dzieckiem, to coś jest nie tak, jednak bunt nastolatka jest czymś zupełnie naturalnym rozwojowo.

Najczęstsze błędy popełniane w rozmowie z dorastającym dzieckiem

Czasem w wyniku niewiedzy lub trudnych emocji, rozmowa z nastolatkiem nie układa się po naszej myśli. Poniżej kilka błędów, które zamiast zbliżyć - oddalają od naszego dziecka.

Umniejszanie problemom, o których mówi nastolatek

Z perspektywy dorosłych, pewne problemy nastolatka mogą wydawać się błahe. Rodzic może nie pamiętać już, jak sam czuł się będąc nastolatkiem. Mając dobre intencje, może nieświadomie umniejszać trudnościom, z jakimi mierzy się dziecko i emocjom jakich doświadcza w danej sytuacji.

Takie unieważniające komunikaty mogą brzmieć na przykład tak:

"Uspokój się, przecież to tylko impreza ze znajomymi. Będzie kolejna!"

"Jak dorośniesz to dopiero będziesz mieć problemy! Teraz to masz łatwe życie."

"Nie ta miłość to będzie kolejna, jeszcze całe życie przed Tobą, nie ma co płakać."

To słowa, które możesz wypowiadać chcąc pokazać twojemu dziecku, że sprawy na pewno jakoś się ułożą. Jednak w danej chwili nastolatek może nie mieć możliwości zrozumienia tego w ten sposób.

Narzucanie własnego zdania i opinii

Z pewnością jako rodzic masz więcej życiowego doświadczenia. Możesz też wiele spraw patrzeć z długoterminową perspektywą. No i przede wszystkim, chcesz dla swojego nastolatka jak najlepiej! Można wtedy mniej lub bardziej świadomie wpaść w pułapkę narzucania nastolatkowi decyzji czy opinii. Może to brzmieć na przykład tak:

"Zajęcia aktorskie są bez sensu, zapiszemy Cię na kurs hiszpańskiego."

"Nie kupuj już sobie czarnych ubrań. Dużo lepiej wyglądasz w jasnych kolorach."

"Dlaczego grasz w tą grę? To odmóżdżająca rozrywka."

W taki sposób nie zachęcasz nastolatka do opowiedzenia Ci o własnych zainteresowaniach czy preferencjach, ani tego co za nimi stoi. Doświadcza on wówczas z Twojej strony krytyki i czuje, że jego wybory nie są dobre.

Taki sposób komunikacji z pewnością oddala od bezpiecznej atmosfery. Rodzic staje się w oczach dziecka surową wyrocznią, a nie autorytetem i dobrym doradcą.

Stawianie nadmiernych oczekiwań

Podejście, w którym okazujemy nastolatkowi akceptację jedynie, gdy robi coś zgodnie z naszymi oczekiwaniami i nie popełnia błędów może sprawić, że sporo swoich decyzji zacznie podejmować przeciwko rodzicom.

Do tego może to mieć negatywny wpływ na jego samoocenę i poczucie własnej wartości. Nie uczy się wtedy odpowiedzialności, a kształtuje przekonanie, że na miłość i uwagę zasługuje tylko wtedy, gdy wszystko robi zgodnie z czyimiś oczekiwaniami. Stawianie nadmiernych oczekiwań może wyglądać tak:

"Tylko osoby z dobrymi wynikami w szkole mogą coś w życiu osiągnąć."

"Dlaczego znowu trójka ze sprawdzianu? Przecież nie masz nic innego do roboty tylko się uczyć!"

"Musisz więcej trenować, żeby być najlepszy w drużynie, tata będzie wtedy dumny."

Emocjonalne reagowanie na prowokacyjne zachowania dziecka

Dorastające dzieci mają to do siebie, że czasem zdarzy im się zrobić coś na złość rodzicowi. Takie zachowanie ze strony nastolatka może być próbą testowania granic czy walki o swoją autonomię. Może się to spotkać z emocjonalnie wyrażoną niezgodą ze strony rodziców, co jeszcze bardziej spotęguje napięcie w rodzinie.

Rola rodzica to oczywiście także stawianie granic wobec pewnych działań czy słów nastolatka, jednak jeśli zrobi to ze spokojem (na tyle ile to możliwe) - ma większe szanse na bycie usłyszanym przez własne dziecko. Niesprzyjające łagodzeniu konfliktowych sytuacji reakcje mogą wyglądać tak:

"Chyba sobie żartujesz, że będziesz się tak do mnie odzywać. Nie ma rozmowy, dopóki nie usłyszę słowa przepraszam i nie zobaczę posprzątanej łazienki."

"W takim razie od dzisiaj masz do odwołania szlaban na wszystko!"

"Przestań pyskować. Nie interesuje mnie co masz do powiedzenia dopóki nie poprawisz wszystkich ocen!"

Jak się komunikować, aby dotrzeć do nastolatka?

Wiemy już jakie zdarzają się błędy w komunikacji z dorastającymi dziećmi. Zatem jak rozmawiać z nastolatkiem? Jak zachować balans między punktem widzenia dziecka w okresie dojrzewania i jednocześnie monitorować jego zachowanie, by nie zrobił sobie krzywdy czy nie wpakował się w problemy?

Uważniaj uczucia dziecka i szanuj jego indywidualność

Zamiast mówić: Nie wiem czemu tak się ekscytujesz tym koncertem. Muzyka tego Twojego idola jest nie do słuchania.

Spróbuj: Wow! Widzę, że ten koncert jest dla Ciebie bardzo ważny! Ja mam osobiście zupełnie inny gust muzyczny. Pokaż mi jakąś piosenkę tego zespołu, a ja pokażę Ci czego słuchałem/łam w Twoim wieku, co Ty na to?

W ten sposób pokazujesz, że masz otwartość na uczucia dziecka, nawet jeśli nie są one dla Ciebie w pełni zrozumiałe. Nastolatek może dzięki temu czuć się przy Tobie komfortowo mając własne, odrębne zdanie.

Staraj się okazywać zaufanie swojemu dziecku

Zamiast mówić: Nie pójdziesz na tą imprezę, bo wiem, że może tam być alkohol i zrobisz jakąś głupotę!

Spróbuj: Wierzę, że zachowasz się odpowiedzialnie. Porozmawiajmy jednak o tym, jakie może być ryzyko związane z tym, że pójdziesz na tą imprezę.

Takie podejście sprawia, że w bezpiecznej atmosferze może się odbyć szczera rozmowa na temat tego jak nastolatek zachowuje się w na przykład w grupie rówieśniczej.

Słuchaj uważnie kiedy dziecko mówi i zadawaj pytania

Spróbuj zrozumieć swojego nastolatka. Nie zakładaj, że wiesz lepiej ale dociekaj. Nawet kiedy w trudnej sytuacji dopuszcza się niestabilnych zachowań - ważne jest poznanie przyczyn takich działań.

Podczas zaczynasz rozmawiać z nastolatkiem, nie przerywaj, nie wywracaj oczami, nie rób ironicznych docinek - staraj się jak najlepiej wczuć się w jego sytuacje. Dzięki temu młody człowiek poczuje się zachęcony do dzielenia się tym, o czym myśli bez obaw o bycie ocenionym ze strony dorosłych.

Podziel się swoim doświadczeniem

Kiedy nastolatek dorasta - właściwie poznajemy drugiego człowieka na nowo. Nie jest już dzieckiem jakim był kilka lat temu. Zmieniają się jego opinie i zaczyna kształtować własne poglądy.

To, co może bardzo zbliżać nastolatka i rodziców to rozmowa o tym, jak to było kiedy sami byli młodzi. Możesz pokazać nastolatkowi swoje stare zdjęcia, opowiedzieć o kilku swoich wpadkach, o tym co wspominasz dobrze i tym z czego jesteś dumny/dumna.

Stawiaj zdrowe granice

Zdrowe granice to takie, których celem jest zadbanie o to by nastolatek był bezpieczny, dobrze się rozwijał i funkcjonował w różnych grupach społecznych. Ważne jest jednak, aby były one na tyle elastyczne, by nie zaszkodziły potrzebom autonomii i indywidualności, które ma nastolatek.

Mów otwarcie o swoich emocjach

Jeśli zastanawiasz się jak rozmawiać z nastolatkiem, aby zachęcić go do dzielenia się swoimi emocjami i myślami - warto zacząć od zrobienia tego samego. Oczywiście w niektórych sytuacjach pewne uczucia warto zachować dla siebie, aby nie obciążać nimi dziecka.

Możesz spróbować podobnych komunikatów:

"Zezłościł" mnie, kiedy powiedziałeś, że nic dla Ciebie nie robimy. Porozmawiajmy o tym, czy naprawdę tak uważasz?"

"Martwi mnie kiedy nie chcesz wychodzić ze swojego pokoju."

Dorastające dziecko, a trudne tematy. Jak rozmawiać z nastolatkiem o złym zachowaniu

Agresja słowna, zachowania prowokacyjne - to może się zdarzyć, kiedy dziecko zaczęło wchodzić w trudny czas dojrzewania. Dodatkowo nastolatek może chcieć oddalić od siebie rodzica. W takich trudnych sytuacjach brak szczerej rozmowy zwiększa wystąpienie jeszcze większych trudności.

Stawiając dziecku wyraźne granice wobec pewnych jego działań postaraj się zapewnić je o swojej miłości i akceptacji pomimo wszystko. Nastolatek nauczy się wtedy, że złość nie burzy miłości.

Okazanie wsparcia dziecku, a okres dojrzewania

Wspieranie dziecka w czasie dorastania może być niełatwym wzywaniem dla rodziców. Nastolatek nie zawsze jest chętny do zwierzania się czy słuchania porad mamy i taty.

Czasem wystarczającym wsparciem ze strony dorosłych jest akceptacja emocji dziecka i pozwolenie mu na ich przeżywanie. To mówienie: rozumiem Twój smutek, stres czy złość, zamiast: nie smuć się, nie się czego bać itp.

Uważne słuchanie także jest formą wsparcia. Nawet kiedy dziecko niespecjalnie słucha naszych wskazówek. Czasem wystarczy to, że ma się komu wygadać.

Nastoletnie dziecko - komunikacja w sytuacji kryzysowej. Jak rozmawiać z nastolatkiem, który się buntuje?

Bunt nastolatka będzie wymagał cierpliwości przede wszystkim od rodziców. Czasem to okres, kiedy trudno jest o emocjonalną bliskość z dzieckiem. To czas, w którym warto utrzymywać postawione granice i ustalone zasady, nawet kiedy dziecko bardzo będzie chciało je łamać.

To co jest kluczem do skutecznej komunikacji z nastolatkiem, to akceptacja. Niestety samo jej okazanie w kryzysowej chwili zapewne nie zadziała od razu. Nie sprawi, że nagle wszystkie konflikty ustaną, a okres buntu się złagodzi. Jest to jednak inwestycja w przyszłość relacji rodzic - dziecko.

Jak lepiej zrozumieć dorastające dziecko? Jak dogadać się z nastolatkiem?

Świat szybko się zmienia. Zarówno nas dorosłych, jak i dziecka. Czasem trudno może być nadążyć za jego nowymi zainteresowaniami, znajomościami czy pasjami. Jeśli nastolatek jest na to otwarty -

możecie zadbać o wspólne zainteresowania i aktywności. Na przykład wspólne gotowanie, wypady na rower lub inny sport, słuchanie muzyki czy oglądanie filmów. Nie wymagaj jednak tego od nastolatka, co jakiś czas możesz komunikować mu swoją chęć do robienia czegoś wspólnie, jednak stawianie nakazów nie przyniesie dobrego efektu.

Próby rozmowy kończą się porażką - kiedy zgłosić się po pomoc?

Bywają też sytuacje, w których najlepsze poradniki i techniki komunikacyjne nie pomagają. Rodzic staje się bezradny wobec zamkniętej postawy prezentowanej przez dziecko.

Jeśli zauważasz, że nastolatek bardzo się oddala, pogarsza się jego stan emocjonalny, znacząco obniżają się wyniki szkolne, a nastoletni bunt przechodzi bardzo burzliwie - możesz skorzystać z konsultacji z psychologiem dziecięcym lub terapeutą rodzinnym. To szansa na to, aby cała rodzina mogła funkcjonować w zdrowy sposób jako system, a dzięki temu każdy jej członek osobno.