Zaburzenia odżywiania – co to właściwie jest?

Według klasyfikacji DSM-5 zaburzenia jedzenia i odżywiania charakteryzują się:

• „Utrwalonym zakłóceniem odżywiania się oraz związanym z tym nieprawidłowym zachowaniem. W wyniku tego dochodzi do zmian w przyswajaniu pożywienia, a to z kolei powoduje znaczące pogorszenie zdrowia fizycznego oraz psychosocjalnego.”
• W skład zaburzeń odżywiania wchodzą zarówno zaburzenia z okresu niemowlęcego i/lub wczesnego dzieciństwa (pica u dzieci, zaburzenia z unikaniem przyjmowania pokarmu czy zaburzenia przeżuwania) jak i bardziej kojarzona grupa zaburzeń: anoreksja psychiczna, bulimia psychiczna, napadowe objadanie się. 
• Z powodu zaburzeń odżywiania cierpią najczęściej młode kobiety oraz te w wieku nastoletnim. Nie można również zignorować faktu, że problem choć w mniejszym stopniu to dotyczy również mężczyzn (jest to około 5% zachorowań na anoreksję) oraz chłopców (około 30% anoreksji występującej wśród dzieci). Początek zaburzeń odżywiania możemy zazwyczaj zauważyć już w okresie dojrzewania, jednak może się również zdarzyć, że pierwsze objawy zachorowania ujawnią się u dorosłych.

Rodzaje zaburzeń jedzenia i odżywania DSM-5:

• Jadłowstręt psychiczny (anoreksja psychiczna, anoreksja nervosa – postać z napadami objadania się i/lub przeczyszczaniem [F50.01] oraz postać ograniczająca [F50.02])
• Żarłoczność psychiczna (bulimia psychiczna, bulimia nervosa [F50.2]).
• Zaburzenia z napadami objadania się [F50.8].
• Atypowa anoreksja psychiczna – osoba postrzega siebie jako osobę otyłą, traci na wadze jednak jej waga mieści się w normie.
• Pica u dzieci lub dorosłych – osoba spożywa różne substancje, które nie są pożywieniem (np. papier, kreda, ziemia, mydło itp.).
• Zaburzenia przeżuwania – pacjent zwraca już przeżute pożywienie a następnie przeżywa je z powrotem (zazwyczaj występuje u dzieci).
• Zaburzenia związane z ograniczaniem przyjmowania pokarmu – spożywanie zbyt małej ilości jedzenia, w konsekwencji osoba jest niedożywiona (różnicowane z jadłowstrętem).
• Inne określone lub nieokreślone zaburzenie karmienia lub odżywiania – zaburzenie, które dotyczy odżywiania, ale nie spełnia kryteriów żadnego z powyższych. 

Uwaga! W przypadku zaburzeń odżywiania bardzo często stosuje się diagnozę różnicową, tzn. określa się współwystępowanie innych zaburzeń w szczególności: zaburzenia nastroju (występujący epizod depresyjny), zaburzenia z objawami somatycznymi, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, schizofrenia i inne zaburzenia psychotyczne (u pacjentów psychotycznych istnieje możliwość wystąpienia niestandardowe nawyki żywieniowe), otyłość. 

Jadłowstręt psychiczny, czyli tak zwana „anoreksja”

Typowym pacjentem cierpiącym na anoreksję jest kobieta w wieku nastoletnim (14-18 lat), jednak problem ten dotyczy również mężczyzn oraz starszych kobiet. 

Jakie są objawy anoreksji i kiedy można ją podejrzewać?

Do najczęstszych objawów związanych z anoreksją należy:

• Zmniejszenie lub brak przyrostu masy ciała.
• Zachowania, które powodują zmniejszenie masy ciała: kompulsywne zachowania – wywoływanie wymiotów, używanie leków przeczyszczających, lewatyw, stosowanie wyczerpujących i ponad siłę ćwiczeń fizycznych, stosowanie leków zmniejszających łaknienie i/lub moczopędnych, uporczywe unikanie jedzenia, po którym jednostka boi się przytycia. 
• Ogromna obawa przed przytyciem – osoba postrzega siebie jako grubą, mimo iż jej masa ciała i sylwetka są zbyt niskie. 

Jakie są kryteria diagnostyczne jadłowstrętu? (Według DSM-5)

1. Ograniczenie podaży energetycznej posiłków, ma to na celu zmniejszenie masy, która staje się znacząco obniżona (w stosunku do wieku, płci i kondycji fizycznej).
2. Utrzymujące się zachowania, które prowadzą do obniżenia wagi ciała – wywoływane wymioty, używanie środków przeczyszczających czy stosowanie nadmiernych ćwiczeń fizycznych przy znacząco obniżonej wadze ciała. Wiąże się to z ogromną obawą przed przytyciem lub otyłością. 
3. Zaburzony obraz własnego ciała – waga ciała osoby w nadmierny sposób wpływa na jej samoocenę, jest ona nieświadoma zbyt niskiej wagi ciała, postrzega siebie negatywnie przez pryzmat wagi i kształtu ciała. 

Poziom nasilania się jadłowstrętu jest określany na podstawie wskaźnika BMI, gdzie:

• Nasilenie łagodne: BMI >=17
• Nasilenie umiarkowane: BMI 16 – 16.99
• Nasilenie ciężkie: BMI 15 – 15.99
• Nasilenie bardzo ciężkie: BMI< 15

Jak się czuje Osoba zmagająca się z anoreksją?

Anoreksja to zaburzenie, w którym występuje największy wskaźnik śmiertelności spośród wszystkich zaburzeń psychicznych. Niespełna 47% osób chorych zdrowieje, 34% doświadcza poprawy, 5% umiera (z czego 20% stanowi śmierć samobójcza). Życie z tą chorobą jest związane z okropnym cierpieniem – taka osoba ciągle myśli co może zjeść czego nie, widzi siebie jako „obrzydliwie grubą”, obsesyjnie monitoruje swoją wagę, stosuje wyczerpujące ćwiczenia fizyczne. Prowadzi to do licznych konsekwencji zdrowotnych m.in.: niedożywienia, wypadania włosów, rogowacenia naskórka, anemia, zaburzenia poziomu elektrolitów, zanik menstruacji, hipotermia, zaburzenia psychiczne i nastroju. 

Przyczyny:

Powodem zachorowania na anoreksję jest przede wszystkim zaniżona samoocena, może być również przemoc fizyczna, seksualna, rówieśnicza, stygmatyzacja wagi czy samotność. 

Żarłoczność psychiczna, czyli tak zwana „bulimia”.

Jakie są sygnały alarmowe w przypadku bulimii?

• U osoby następują wahania wagi,
• Nastąpiło pogorszenie wyników w pracy czy szkole,
• Możemy zaobserwować przebarwione zęby oraz częsty ból gardła (spowodowane częstymi wymiotami),
• Częste korzystanie z toalety po posiłku,
• Coraz częstsza izolacja.
  

Kryteria (DSM-5):

1. Nawracające epizody objadania się: jedzenia w określonym czasie ilości, która przekracza możliwości danej osoby oraz brak poczucia kontroli nad jedzeniem w czasie opisanego epizodu. Epizod objadania występuje co najmniej raz w tygodniu.
2. Wystąpienie zachowań kompensacyjnych: prowokowanie wymiotów, nadużywanie leków przeczyszczających, stosowanie nadmiernych ćwiczeń fizycznych w celu zapobiegania przyrostowi wagi. 
3. Objadanie oraz kompensacja występuje co najmniej raz w tygodniu.
4. Kształt i masa ciała wpływa znacząco na samoocenę.

Jak czuje się osoba zmagająca się z bulimią?

Ma ona przede wszystkim problem z panowaniem nad impulsami i zaniżoną samooceną. Postrzeganie wagi i kształtu ciała jako coś, co ją definiuje i nadaje wartość sprawia, że często nie czuje się dość dobra oraz męczą ją wyrzuty sumienia z powodu nieumiejętności przestrzegania prawidłowej diety. Choć w odróżnieniu do anoreksji, w bulimii nie występuje zniekształcony obraz ciała to osoba czuje się samotna, myśli o sobie, że „jest za gruba” i nikt nie jest w stanie jej pokochać. Może to prowadzić do izolacji i ograniczenia kontaktów społecznych (spowodowane wstydem), nadużywania substancji psychoaktywnych czy trudności finansowych.

Do konsekwencji zdrowotnych bulimii często należą: refluks, zaburzenia układu krążenia, zaburzenia lękowe i depresyjne, odwodnienie, krwawienie z jelita.

Jakie są przyczyny zachorowania na bulimię?

• Przemoc fizyczna, psychiczna, seksualna, rówieśnicza
• Wyśmiewanie i stygmatyzacja wagi,
• Przeprowadzka.
• Poczucie osamotnienia, izolacja.

Zaburzenia odżywiania – leczenie

W przypadku osób z zaawansowanym zaburzeniem odżywiania niezbędna jest pomoc lekarza w celu ustabilizowania jej aktualnego stanu fizycznego. W tym celu należy przede wszystkim dostarczyć jej odpowiednich składników dla organizmu co powinno się odbywać również pod kontrolą dietetyka. Ponieważ w przypadku tego zaburzenia często dochodzi do myśli i zachowań samobójczych to pomocna może okazać się kontrola i pomoc lekarza psychiatry. Pomocy należy szukać również u psychoterapeuty:

• Psychoterapia poznawczo-behawioralna jest najbardziej skutecznym sposobem leczenia. Pomaga ona pacjentowi zrozumieć swoje błędne przekonania o własnym ciele i zastąpić je bardziej służącymi danej jednostce przekonaniami. Terapeuta pomaga również radzić sobie z impulsami oraz znaleźć przyczynę zaburzeń, która pomoże osobie zrozumieć swoją chorobę. 
• Psychoterapia rodzinna bywa znacząca w leczeniu tego rodzaju zaburzeń, zwłaszcza jeśli problem dotyczy nastolatka/tki, który na co dzień przestrzeń dzieli z rodzicami. Wiele teorii wspomina o tym, że jednym z głównych powodów wystąpienia zaburzeń odżywiania są niezdrowe relacje rodzinne.