Co może nam dać uważność?

Uważniej czyli jak? Czym jest uważność?

Uważność to umiejętność świadomego kierowania uwagi na to, co w obecnej chwili się dzieje, co robimy. Na to, co pojawia się w moim umyśle, ciele i otaczającym świecie zewnętrznym. Ważne by do doznań, które się pojawiają podchodzić z otwartością, ciekawością i akceptacją. Podejście to ma swoje korzenie w filozofii i praktyce dalekowschodniej. Jest podstawą nauk buddyjskich. W ich skład wchodzą praktyki kontemplacyjne i medytacyjne. Jednak „w samej idei uważnej obecności nie ma nic antychrześcijańskiego, antyjudaistycznego czy też sekciarskiego” (Wheeler, 2011, s.95) bowiem nauki buddyjskie pojmujemy tutaj nie jako system religijny a jako system psychologiczny, który zajmuje się naturą umysłu człowieka a jego celem jest po prostu łagodzenie cierpienia osoby.

Co nam może dać uważność?

Bycie tu i teraz może pomóc nam zwolnić, zatrzymać się, aktywnie przeżyć każdy moment. Jest to ważne, bo mamy tendencję do nieświadomego interpretowania zdarzeń mających miejsce obecnie poprzez pryzmat naszych poprzednich doświadczeń. To może powodować powstanie różnych objawów, dolegliwości chorobowych, problemów psychologicznych i cierpienia.

Bycie w chwili obecnej pozwala nam zaś doświadczać tego, co się dzieje teraz, tego co jest. Nie musimy być zawieszeni w przeszłości – rozpamiętując stare sprawy lub w przyszłości – rozmyślając o tym, co może się wydarzyć. Wyswobadza więc nas z utartych schematów myślenia i reagowania. Dzięki niej możemy złapać dystans do swoich myśli, zobaczyć je jako coś ulotnego, odrębnego od nas. Kiedy przestaniemy przypisywać tak wielką moc myślom nie będą one miały tak dużego wpływu na nasz nastrój i nasze zachowanie.

Nawet jeśli doświadczamy czegoś nieprzyjemnego, praktykując uważność uczymy się, by przestać działać nawykowo – stawiać opór czy uciekać od tego, co nieprzyjemne. Zamiast tego konfrontujemy się z tym, co się pojawia, wtedy zmienia się nasze nastawienie, zaczynamy otwierać się na cierpienie i nawet je akceptować a akceptacja często prowadzi do zmiany na lepsze.

Jak zacząć praktykować uważność?

Uważność możemy praktykować na dwa sposoby: formalnie – poprzez medytację oraz nieformalnie – kontemplując dowolny przedmiot czy sytuację z codziennego życia. Dobrym ćwiczeniem na rozpoczęcie swojej drogi z byciem tu i teraz może być uważne jedzenie. Wybierzmy to, co lubimy, na co mamy ochotę np. jabłko. Starajmy skupić na nim całą swoją uwagę i dobrze mu się przyjrzeć – tak jakbyśmy widzieli je pierwszy raz w życiu – jak pada światło, gdzie, jaka jest powierzchnia tego owoca, czy jest matowa czy błyszcząca, czy ma jakieś nierówności. Możemy je obrócić w dłoni, by móc spojrzeć na nie ze wszystkich stron. Teraz możemy skupić się na dotyku – jakie ono jest, kiedy trzymamy je w dłoni – miękkie czy twarde, jędrne czy pomarszczone? A jak pachnie? Następnie ugryźmy jabłko ale powstrzymajmy się jeszcze chwilę przed żuciem, skupmy się nad tym, czego doświadczamy. Kiedy będziemy gotowi możemy zacząć powoli przeżuwać. Nie spieszmy się. Zauważmy jak smakuje skórka a jak miąższ. Następnie możemy zająć się połykaniem a kolejno poczujmy jaką drogę pokonuje kęs jabłka, by finalnie dostać się do żołądka. Jeśli podczas wykonywania ćwiczenia nasze myśli zaczęły gdzieś umykać łagodnie przekierujmy uwagę z powrotem do poleceń. Uważność możemy rozwijać skupiając uwagę i analizując za pomocą naszych zmysłów wiele innych powszechnych czynności np. chodzenie czy kąpiel. 

Praktyka uważności jest dostępna dla każdego z nas. Możemy starać się być bardziej świadomymi chwili obecnej bacznie obserwując co dzieje się w nas i wokół nas podczas codziennych rutynowych zadań. Możemy także nauczyć się i korzystać z medytacji. Na rynku jest dostępna bogata oferta literatury poświęconej tematowi, są organizowane kursy i wyjazdy kontemplacyjne skąd możemy czerpać natchnienie i wiedzę. Jeśli jednak nasze problemy psychologiczne są głębsze a idea uważności pasuje nam  możemy skorzystać z interwencji terapeutycznych opartych na tej koncepcji min. metody redukcji stresu opartej na uważności, terapii poznawczej opartej na uważności, terapii  akceptacji i zaangażowania czy terapii dialektyczno-behawioralnej.

Bibliografia:

1. Germer C.K., Siegel R.D., Fulton P.R. (red.) (2015) Uważność i psychoterapia. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
2. Teasdale J., Williams M., Segal Z. (2016) Praktyka uważności. Ośmiotygodniowy program ćwiczeń pozwalający uwolnić się od depresji i napięcia emocjonalnego. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
3. Wheeler C. M. (2011). 10 prostych sposobów radzenia sobie ze stresem. Sopot: GWP.