DDA Dorosłe Dzieci Alkoholików

Dorosłe Dzieci Alkoholików – czym jest ten syndrom i jakie są jego przyczyny

Dom rodzinny to pierwsze miejsce, w którym kształtuje się osobowość i tożsamość człowieka. Rodzice jako pierwsi wyrażają swoje opinie, oceny i oczekiwania wobec dziecka zaś postać opiekuna staje się wzorem do naśladowania. W rodzinie dysfunkcjonalnej, czyli np. takiej, w której jedno lub oboje rodziców jest uzależnionych od alkoholu, życie rodzinne toczy się wokół substancji oraz osoby, która jej nadużywa. Skutkuje to stałym napięciem i nieprzewidywalnością otoczenia co już samo w sobie zaburza prawidłowy rozwój dziecka. W takiej rodzinie powszechne jest lekceważenie wszelkich potrzeb młodego człowieka i zaniedbanie. Dziecko nie otrzymuje pożądanej i tak ważnej dla rozwoju bliskości, poczucia przynależności i miłości. Dorasta w warunkach chaosu, chronicznego stresu, cierpienia i wstydu. Często jest również obiektem drwin, agresji i nadużyć.

Dorosłe Dzieci Alkoholików to termin stosowany wśród osób zajmujących się zdrowiem psychicznym. Zaobserwowano bowiem, że osoby dorastające w rodzinach dotkniętych problemem alkoholowym charakteryzują się pewnymi cechami i dysfunkcjami psychicznymi. Badania jednogłośnie wskazują na to, że doświadczenia z dorastania w rodzinie dysfunkcyjnej (w tym przypadku, z problemem alkoholowym), stanowią ryzyko powstania różnego rodzaju chorób. Długotrwałe wystawienie na patogenne czynniki i stresory może powodować zmiany w osobowości i problemy emocjonalne oraz zaburzenia min. depresyjne, lękowe czy antyspołeczne. Co więcej, wskazuje się, że DDA często zgłaszają się z objawami charakterystycznymi dla syndromu stresu pourazowego (PTSD – Post-traumatic stress disorder), chociażby dlatego, że spora część tych osób doznaje różnego rodzaju przemocy, agresji i urazów psychicznych przez wiele lat co w konsekwencji skutkuje ujawnieniem zaburzeń w dorosłym życiu. Trzeba jednak zaznaczyć, że dzieciństwo w rodzinie z problemem alkoholowym nie przesądza o pewnym wystąpieniu problemów w dorosłości. Jest to jednak czynnik ryzyka ich powstawania związany z wieloaspektowymi zaniedbaniami wychowawczymi, psychopatologią i nadużyciami.

Z jakimi trudnościami borykają się DDA?

Istnieje całe spektrum cech i zachowań, którymi charakteryzują się dorosłe dzieci alkoholików, do tych najczęściej spotykanych należą:

Trudność w nawiązywaniu bliskich kontaktów

Osoby te wychowywały się w dysfunkcjonalnej rodzinie, dlatego nie posiadają pozytywnych wzorców budowania relacji z innymi. Powoduje to odczuwanie silnego lęku przed odrzuceniem i uzależnieniem emocjonalnym od partnera.

Wysoki poziom samokrytyki

Poprzez nieustanne wystawienie na krytykę w domu rodzinnym osoby te mają niską samooceną i negatywne uczucia wobec samego siebie. Bagatelizują swoje sukcesy za to nadmiernie obwiniają się za doznane porażki. DDA nazbyt surowe oceny kierują nie tylko wobec siebie, ale i innych.

Problem z określeniem tego co normalne

Dzieci alkoholików zgadują jakie zachowania są normalne, bo wychowywały się w dysfunkcjonalnym środowisku i warunkach, do których musiały się na bieżąco przystosowywać. W związku z tym mają problemy z rozpoznawaniem jakie sytuacje i zachowania są społecznie nieakceptowalne.

Trudność z konsekwencją w działaniu

W okresie dorastania osoby te nie otrzymywały wsparcia, akceptacji oraz pochwał od rodziców co wiąże się z brakiem pewności co do realizacji swoich celów. Często łapie je zniechęcenie a w efekcie rezygnacja z dalszych działań. Stosują zachowania unikowe by nie wystawić się na ryzyko porażki, która mogłaby naruszyć już i tak niskie poczucie własnej wartości.

Problemy z mówieniem prawdy

W rodzinie alkoholowej kłamstwa są na porządku dziennym, dlatego też osoby z DDA wynoszą taki wzorzec i kłamią nawet kiedy łatwiej byłoby powiedzieć prawdę. Najczęściej zaprzeczają, ukrywają lub usprawiedliwiają problem.

Nieumiejętność przeżywania pozytywnych emocji

Funkcjonowanie w rodzinie z problemem alkoholowym wiąże się z doświadczeniem wielu negatywnych uczuć. Emocje takie jak złość, lęk, wstyd czy smutek przeważają w trakcie dorastania, dlatego dorosłe dzieci alkoholików mają problemy z odczuwaniem radości i zadowolenia.

Przesadne reakcje na zmiany

Dorastanie w rodzinie alkoholowej wiązało się z nieprzewidywalnością zachowania i sytuacji oraz możliwością liczenia tylko na siebie. W związku z tym DDA mają problemy z elastycznością oraz dostosowywaniem się do nagłych i niekontrolowanych zmian środowiska, które wywołują w nich lęk. Takie osoby w celu uniknięcia zranień i problemów chcą kontrolować wszystko co mogą i polegają na sobie samych.

Duża potrzeba akceptacji i uznania

Niska samoocena wykreowana w okresie dorastania sprawia, że w dorosłym życiu potrzebują wyraźnego uznania i potwierdzenia swojej ważności przez innych.

Impulsywność

Dorosłe dzieci alkoholików ulegają impulsom co wiąże się z obserwacją takich postaw u rodziców czy opiekunów. Dzieci uczą się impulsywności i podejmowania decyzji pod wpływem chwili bez zastanowienia od rodziców i powielają takie zachowania w dorosłym życiu. Tłumaczy się to również w ten sposób, że jako dzieci nie mogły przejawiać impulsywnych zachowań zważywszy na sytuację w domu, dlatego w dorosłości próbują „nadrobić” ten deficyt.

Lojalność ponad własne dobro

Życie w rodzinie, w której choć jedno z rodziców miało problem z alkoholem kreuje w dziecku przekonanie, że nie wolno zostawić drugiej osoby pomimo jej destrukcyjnego wpływu na siebie i innych, dlatego też jako dorosłe już osoby często pozostają w toksycznych czy niesatysfakcjonujących relacjach.

Nadmierna odpowiedzialność lub jej brak

Dorastając musiały przyjmować różne role, jeśli ktoś przejmował funkcje rodzica musiał stać się bardzo szybko samodzielnym i odpowiedzialnym i takim też tylko w nadmiarze staje się w dorosłości. Odwrotnie ma się sprawa, jeśli przyjął rolę tzw. „błazna”.

Poczucie odmienności i izolacji

W okresie dorastania dorosłe dzieci alkoholików doświadczyły wstydu i drwin związanych z pochodzeniem z rodziny alkoholowej a to skutkuje myśleniem o sobie w kategorii bycia odmieńcem, kimś kto musi sobie zapracować oraz zasłużyć na akceptację i aprobatę innych.

Wśród osób z DDA zauważa się również przesadny lęk przed konfliktami i uczuciami, poczucie winy, zachowania kompulsywne, zalegający żal oraz myślenie w kategoriach „białe” lub „czarne”.

Wsparcie i terapia dla dorosłych dzieci alkoholików

Najważniejszym krokiem jest uświadomienie sobie, kim się jest i jaki wpływ na życie miała sytuacja w domu rodzinnym. Wiele osób z DDA przez lata zmaga się depresją czy innymi problemami natury psychicznej nie biorąc pod uwagę wpływu środowiska w okresie dorastania na swój obecny stan. Jedną z form profesjonalnej terapii DDA są programy korygujące destrukcyjne schematy zachowań. Terapie grupowe wspomagane są ćwiczeniami, technikami medytacyjnymi oraz kwestionariuszami autodiagnostycznymi. DDA zaleca się również terapię indywidualną podczas której pod okiem terapeuty przepracowują problemy wynikające z uzależnienia rodzica oraz urazy emocjonalne (tj. poczucie winy, niską samoocenę, nadmierną złość, doświadczanie przemocy). Głównym celem terapii jest pomoc w poczuciu panowania nad sobą, swoim życiem i środowiskiem, rozwinięcie autonomii, budowanie samooceny, zdolności rozpoznawania i wyrażania emocji oraz nawiązywania relacji.

Źródła: 

1. Bielarczyk K. (2017). Dorosłe dzieci alkoholików. Wspomóc uzależnionych od alkoholu. Refleksja psychologiczno-teologiczna, red. ks. J. Dziedzic, ks. J. Klimek, Kraków 2017, s. 40–71. DOI: http://dx.doi.org/10.15633/9788374385862.04
2. Borodziuk, D. (2019). Życie dorosłych dzieci alkoholików. Parezja, Studia i Eseje, 2(12): 79-93. doi:10.15290/parezja.2019.12.06
3. Chuchra., M., Śpila, B. (2010). Funkcjonowanie Systemu Rodzinnego a Obraz Siebie u Studentów – Dorosłych Dzieci Alkoholików (DDA). Roczniki Nauk o Rodzinie, 2(57): 81-94.
4. Cierpiałkowska, L., Grzegorzewska, I. (2016). Dzieci alkoholików w perspektywie rozwojowej i klinicznej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
5. Ciosek, M. (2011). Sekretny świat rodziny z problemem alkoholowym. Studia Gdańskie. Wizje i rzeczywistość, 8:270-282.