Czym jest depresja poporodowa i jakie są jej objawy?

Depresja poporodowa to zaburzenia nastroju, które pojawiają się u kobiety po urodzeniu dziecka. Według Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób ICD-10 widnieje ona jako „zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania, związane z porodem” i pojawia się w pierwszych 6. tygodniach po porodzie (czas połogu).

Natomiast według Klasyfikacji Zaburzeń Psychicznych DSM-V depresja poporodowa może rozpocząć się wraz z początkiem okresu okołoporodowego, co oznacza, że zaburzenia depresyjne mogą pojawić się w czasie ciąży. Jeszcze inni klinicyści i specjaliści podają, że na depresję poporodową matka może zachorować nawet w ciągu 12 miesięcy od urodzenia dziecka. 

Do najczęściej występujących objawów depresji poporodowej należą:

• obniżenie nastroju,
• brak zdolności do odczuwania radości,
• brak energii,
• zmęczenie,
• utrata zainteresowań,
• trudności ze snem (zaburzenia snu),
• zmniejszony apetyt,
• epizod depresyjny,
• myśli samobójcze,
• utrata apetytu.
   

Dodatkowe objawy depresji – obniżenie nastroju, zaburzenia depresyjne i inne
 

Innymi objawami tej przypadłości są problemy związane z nawiązaniem prawidłowej więzi z noworodkiem. Kobieta cierpiąca na depresję poporodową bardzo często ma niską samoocenę, co jest źródłem przygnębienia, czuje, że nie radzi sobie z macierzyństwem i jednocześnie odczuwa silne wyrzuty sumienia, że nie potrafi zająć się własnym dzieckiem – prześladuje ją myśl, że jest złą matką.

Wiąże się to też z zaburzeniami nastroju, a czasem prowadzi do rozwoju dużej depresji, w tym do innych chorób jak depresja maskowana, czy depresja endogenna. Wtedy codzienne funkcjonowanie bywa trudne.

Do objawów depresji poporodowej i jej przebiegu zalicza się także:

• drażliwość,
• płaczliwość,
• wahania nastroju,
• obawy związane ze zdrowiem dziecka,
• wygórowane wymagania wobec siebie, by być idealną matką,
• niską tolerancję na popełniane błędy,
• krótkotrwałe stany podwyższenia nastroju,
• zaburzone odczuwanie przyjemności,
• osłabienie koncentracji,
• nawracające zaburzenia depresyjne,
• w najgorszych przypadkach urojenia i omamy, co nazywa się objawami psychotycznymi.

Kobieta z depresją poporodową, oprócz wymienionych objawów, może mieć problem z pokochaniem swojego dziecka. Nie umie nawiązać z nim bezpiecznej relacji, co wpędza ją w jeszcze większe poczucie winy, bo przecież matka powinna kochać swoje dziecko. Myśli o swojej niedoskonałości mogą stać się wręcz obsesyjne, co może przyczynić się nawet do problemów zdrowotnych.

Czasem zdarza się, że kobieta w depresji żywi nienawiść nie tylko do siebie, ale i swojego dziecka. Bywa też, że przez szereg objawów psychotycznych matka może słyszeć głosy i szepty, które każą jej zrobić krzywdę samej sobie albo noworodkowi.

Należy jednak pamiętać, że po urodzeniu dziecka normalne jest, iż kobieta może odczuwać apatię i mieć obniżony nastrój. Dzieje się tak przez nagłe zmiany hormonalne. Stan ten może trwać około 3 dni po porodzie. Natomiast, jeśli spośród następujących objawów, zły nastrój nasila się w 5 i 6 dniu po porodzie i trwa około dwóch tygodni, wówczas można mówić o baby blues.

Szacuje się, że smutek poporodowy dotyczy aż 50-80% kobiet. Takie objawy można łatwo pomylić z depresją poporodową, jednak to, co najbardziej odróżnia baby blues od depresji, to to, że w tym pierwszym stanie kobiety nawiązują prawidłowe relacje z noworodkiem oraz nie mają myśli samobójczych.

Niekiedy trudno stwierdzić w tym czasie depresję, bo w łagodnych stanach depresyjnych pojawiają się objawy podobne do tych charakterystycznych dla baby blues.
 

Kogo dotyka depresja poporodowa?
 

Depresja poporodowa to choroba, która może dotknąć każdego. Światowa Organizacja Zdrowia WHO podaje, że na depresję choruje 12-30% matek. Jednak bardzo trudno oszacować, ile tak naprawdę kobiet może być dotkniętych depresją poporodową czy nawracającymi zaburzeniami depresyjnymi, gdyż nie każda z nich uważa leczenie depresji za coś koniecznego – może być to dla nich wstydliwe. Poza tym te informacje nie są nigdzie zapisywane. 

Na depresję może zachorować zarówno kobieta, która po raz pierwszy została matką, jak i ta, która jest już doświadczoną mamą i wcześniej nie miała zaburzeń depresyjnych. Wydawałoby się też, że depresja poporodowa spotyka tylko kobiety, które nie planowały ciąży, jednak dotyczy ona również tych pań, które mocno chciały w niej być. Trudno więc oszacować, jakie są przyczyny zachorowania na depresję poporodową i zaburzeń zachowania w tym zakresie.

Uważa się, że istnieją czynniki ryzyka, takie jak zmiany hormonalne, choroby tarczycy, stres, trudne relacje z partnerem/ojcem dziecka, niepewność zatrudnienia, złe relacje z matką, wielokrotne porody, wczesna ciąża lub ta niechciana, zagrożona lub długo wyczekiwana, traumatyczne wspomnienia związane z porodem, problemy z opieką nad dzieckiem, problemy laktacyjne, trudności z zaakceptowaniem zmian w życiu związanych z pojawieniem się dziecka, poronienia, występujące zaburzenia nastroju w przeszłości, występowanie zaburzeń psychicznych w rodzinie czy też określone cechy osobowości. 
 

Depresja poporodowa u mężczyzn
 

Co ciekawe, coraz częściej mówi się o depresji poporodowej u mężczyzn. Szacuje się, że choruje na nią około 10% panów. Depresja lub epizod depresji najczęściej spotyka ojców w 3-6 miesiącu od urodzenia dziecka.

Za najsilniejszy czynnik ryzyka zachorowania na depresję przez ojców jest epizod depresyjny ich partnerki. Innymi czynnikami, które odgrywają istotną rolę w zachorowaniu na depresję, są: 

• niedobór androgenów, 
• zmniejszone pożycie seksualne, 
• rozbieżność pomiędzy rzeczywistością a oczekiwaniami o ojcostwie, 
• trudna relacja partnerska, 
• wcześniejsze zaburzenia nastroju, 
• cechy niedojrzałej osobowości.

Badania pokazują, że ryzyko wystąpienia depresji wzrasta u ojców, którzy pochodzą z nadopiekuńczych rodzin, co może być spowodowane tym, że po narodzinach dziecka kobieta bardziej skupia uwagę na noworodku niż na partnerze, przez co może czuć się odrzucony.

Oprócz podstawowych objawów rozwijającej się ciężkiej depresji u mężczyzn należą jeszcze zwiększona złość i wrogość, uczucie bezsilności, niska samoocena, lęk przed przyszłością, nadużywanie alkoholu czy środków psychoaktywnych, uciekanie w pracę, izolowanie się od rodziny, zmęczenie, utrata zainteresowań oraz w dalszym rozwoju depresji nawet stosowanie przemocy. 
 

Jak pomóc osobie z depresją poporodową?
 

Niedosypianie, zmęczenie, obowiązki spowodowane nową rolą sprzyjają temu, że młody rodzic może odczuwać wahania nastroju czy rozdrażnienie. W tym czasie bardzo ważna jest rola najbliższych osób. To oni najlepiej wyczują, że coś niepokojącego dzieje się z mamą czy ojcem nowo narodzonego dziecka, nawet jeśli oni sami nie będą w stanie tego zauważyć – szczególnie gdy da się u nich stwierdzić narastanie depresji.

Jeśli jednak Ty sama/sam odczuwasz zmianę w swoim zachowaniu, emocjach czy ogólnym funkcjonowaniu po narodzinach dziecka, zacznij szukać pomocy. To, co warto najpierw zrobić, to wykonać ogólnodostępną Edynburską Skalę Depresji Poporodowej (EPDS) i skonsultować swój wynik ze specjalistą. Dodatkowo ważne jest zadbanie o swój stan psychiczny i fizyczny. 

Nie bój się prosić o pomoc! To normalne, że możesz czuć się przytłoczona/przytłoczony rodzicielstwem. Pomoc osoby trzeciej nie musi ograniczać się tylko do opieki nad dzieckiem. Równie dobrze może się to wiązać z ugotowaniem czegoś do jedzenia, posprzątaniem, zrobieniem zakupów. Kiedy ktoś bliski zabierze Twoje dziecko na spacer, Ty w tym czasie możesz zadbać o siebie. 

Nie przemęczaj się. Nic się nie stanie, jeśli w domu będzie bałagan, a zamiast dwudaniowego obiadu, odgrzejesz gotowiec ze sklepu.

Nie bądź ciągle sama/sam. Ważne, aby mieć kogoś, z kim można porozmawiać, dzielić się troskami czy radościami. Może w Twojej okolicy lub online jest jakaś grupa wsparcia dla młodych rodziców albo wspólne zajęcia dla rodziców i dzieci?

Jeśli natomiast jesteś osobą bliską dla świeżo upieczonej mamy lub taty i zauważasz u niej/ niego rozdrażnienie, płaczliwość, brak radości, znaczne zmęczenie, reaguj! Czasem wystarczy pomoc w opiece nad niemowlakiem lub w codziennych czynnościach.

To, co na pewno nie pomoże osobie z depresją poporodową, a zwiększy uczucie poczucia winy, to:

• krytykowanie jej sposobu opieki nad dzieckiem,
• mówienie, że przecież nie ona/on jedyna/jedyny jest matką/ ojcem,
• wyśmiewanie,
• ciągłe odwiedziny i przesiadywanie w domu młodych rodziców.

Należy zaznaczyć, że depresja poporodowa to syndrom, który wymaga leczenia! Dlatego ważne jest, aby chora osoba jak najszybciej udała się do lekarza psychiatry oraz do psychoterapeuty lub psychologa – wtedy specjalista może stwierdzić występowanie epizodu depresyjnego lub zaburzenia depresyjne nawracające. Konieczna bywa także klasyfikacja zaburzeń psychicznych.

Lekarz psychiatra zbierze szczegółowy wywiad, dokona klasyfikacji ICD 10, dobierze odpowiednie leki, jeśli takowe będą potrzebne, natomiast psychoterapeuta pomoże zmienić osobie chorej sposób jej myślenia i nauczyć radzenia sobie z emocjami.

Badania pokazują, że depresję poporodową można szybko wyleczyć dzięki włączeniu farmakoterapii i/lub psychoterapii. Obecne leki przeciwdepresyjne są na tyle bezpieczne, że można je stosować w przypadku karmienia piersią czy też w czasie ciąży. W razie jakichkolwiek skutków ubocznych należy zgłosić się do specjalisty. Nieleczona depresja poporodowa może zagrażać zdrowiu i życiu zarówno rodziców, jak i dziecka!
 

Źródła: 

Morawska A., (2016). Depresja poporodowa. Możesz z nią wygrać. Wydawnictwo Świat Książki, Warszawa.

Sokół-Szawłowska M. (2020). Przypadki depresji okołoporodowej u mężczyzn W: Psychiatria Polska 54(6): 1123-1135. Poradnia Przykliniczna, Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie.

www.przystanekmama.copernicus.gda.pl [dostęp: 28.02.2022]