FOMO- na czym polega ten syndrom? Jak sobie z nim radzić?

FOMO- co to jest?

FOMO to skrót od angielskiego wyrażenia fear of missing out czyli strach przed tym, że może ominąć nas jakaś istotna informacja. Strach ten sprawia, że osoba czuje ciągłą silną potrzebę sprawdzania smartfona czy komputera, aby móc wiedzieć co dzieje się np. w mediach społecznościowych czy na świecie. Syndrom FOMO ma cechy uzależnienia, uważane jest przez wiele osób za chorobę cywilizacyjną.

Syndrom FOMO może dotyczyć każdej osoby, jednak najbardziej narażeni są młodzi ludzie ze względu na większą i łatwiejszą dostępność do mediów społecznościowych. Zgodnie z najnowszymi badaniami FOMO obejmuje 16% polskiego społeczeństwa. W ostatnim czasie zarówno w grupie nastolatków (15-19 lat), jak i młodych dorosłych (20-24 lata) znacząco wzrósł odsetek osób wysoko sfomowanych. Wysoko sfomowana osoba to taka, która czuje ciągły przymus bycia online. Dodatkowo towarzyszy jej lęk przed brakiem dostępu do internetu, mediów społecznościowych oraz aktualnych informacji.

FOMO ściśle połączone jest z nadużywaniem telefonu, sieci oraz social media. Syndrom ten również wpływa m.in. na:

siłę zaangażowania użytkownika w media społecznościowe,

sposób w jaki osoba dokonuje swojej kreacji w świecie wirtualnym, 

poziom samooceny, 

częstotliwość występowania nomofobii (czyli strachu przed brakiem dostępu do smartfona) oraz phubbingu (czyli ignorowanie osób z otoczenia, poprzez korzystanie w ich obecności ze swojego smartfona).

FOMO – jakie są objawy?

FOMO charakteryzuje się szeregiem specyficznych objawów, jak:

• Ciągłe sprawdzanie powiadomień z mediów społecznościowych, 
• objawia się bardzo częstym, nerwowym zerkaniem na telefon bez potrzeby,
• Używanie telefonu bez względu czy jest to odpowiedni i bezpieczny moment czy nie,
• Zasypianie i budzenie się z telefonem w ręku,
• Ostatnia aktywność przed snem, jak i pierwszą czynnością od razu po przebudzeniu jest sprawdzenie mediów społecznościowych/wiadomości,
• Korzystanie ze smartfona w sytuacjach intymnych, prywatnych czy wówczas, gdy jest zakaz używania telefonu komórkowego,
• Ciągłe noszenie ze sobą telefonu, wręcz nierozstawanie się z nim,
• Trudności ze skupieniem na codziennych czynnościach,
• Zaniedbywanie obowiązków w życiu prywatnym i zawodowym,
• Poczucie lęku, niepokoju i stresu, gdy nie mamy ze sobą telefonu,
• Halucynacje dźwiękowe, gdy nie ma telefonu w pobliżu a ma się wrażenie, że nasz telefon dzwoni. 

Osoby, które doświadczają FOMO nie potrafią bądź mają ogromny problem, aby odłączyć się od świata wirtualnego. Ich ciągła obecność na portalach społecznościowych i aktywność w sieci powoduje, że myśli ciągle kierują się w stronę wydarzeń mających miejsce w internecie. Nasilenie FOMO pojawia się w momencie, gdy korzystanie z sieci jest utrudnione lub niemożliwe.  Fomersi korzystają z internetu niemal w każdej sytuacji: podczas jedzenia, spotkań, przed snem i po przebudzeniu, w trakcie pracy, w szkole a nawet podczas prowadzenia samochodu czy przechodzenia przez jezdnię. Osoby te odczuwają wysoki poziom niepokoju na myśl, że nie będą mogli skontaktować się z najbliższymi, ale te obawy wiążą się głównie z brakiem dostępu do telefonu a nie faktycznym lękiem związanym z wydarzeniem się niebezpiecznej czy niespodziewanej sytuacji. FOMO wpływa też na relacje międzyludzkie. Osoby z FOMO rzadziej kontrolują swój czas w sieci, czują się przeciążone informacjami, nadmiarowo spożywają alkohol czy wycofują się z aktywności offline. Występuje też zależność mówiąca, że im wyższy poziom FOMO, tym częściej kompulsywnie sięgany jest telefon w celu obniżenia napięcia.

Zaburzenia lękowe – przyczyny

Wyróżnia się kilka czynników, które wpływają na występowanie zaburzeń lękowych:

• stresujące wydarzenie, np. traumatyczne doświadczenie, zmiana miejsca zamieszkania, pracy, szkoły, ciąża i narodziny dziecka, śmierć bliskiego, doświadczenie przemocy,
• środowisko: wychowanie przez zbyt wymagających, zaniedbujących, odrzucających rodziców,
• podłoże genetyczne: zaburzenia psychiczne występujące w rodzinie mogą zwiększyć szansę wystąpienia zaburzeń lękowych,
• osobowość i takie cechy jak perfekcjonizm, niska samoocena czy potrzeba kontroli,
• problemy związane ze stanem zdrowia fizycznego,
• kontakt z substancjami psychoaktywnymi jak alkohol, narkotyki czy środki uspokajające.

Warto wspomnieć, iż osoby, które odczuwają lęk mogą częściej sięgać po środki psychoaktywne, w celu jego zredukowania. W krótkim czasie osoby te mogą mieć wrażenie, że takie działanie przynosi ulgę, jednak w dłuższej perspektywie takie aktywności wzmagają występowanie lęku, co z kolei powoduje korzystanie ze środków psychoaktywnych i pojawia się mechanizm błędnego koła.

FOMO przed pandemią i w trakcie

Najnowszy raport z 2021 roku donosi, że w trakcie pandemii odsetek osób z FOMO wzrósł o dwa procent. Poza lękiem przed ominięciem ważnego wydarzenia czy informacji ze świata, u sfomowanych osób mogą wystąpić nowe zachowania kompulsywne jak częste sięganie po alkohol i używki oraz ciągłe oglądanie seriali. Osoby z wysokim poziomem FOMO mają trudność w panowaniu  nad swoim zachowaniem i nawykami, co może mieć bardzo szkodliwe konsekwencje.

Pandemia przyczyniła się do przeniesienia wielu sfer życia realnego do świata wirtualnego. Umożliwiło to zdalną pracę, naukę oraz utrzymywnie kontaktów na odległość. Z drugiej strony zmiana ta wpłynęła na cyfrowe przeciążenie, przemęczenie, przestymulowanie oraz stan psychiczny użytkowników sieci.

Respondenci wspomnianego badania w większości stwierdzili, że są bardzo zmęczeni pandemią i nadmiarem informacji. Paradoksalnie mimo przestymulowania, nadal chcą wiedzieć jak najwięcej na temat sytuacji na świecie oraz być na bieżąco, aby żadna informacja ich nie ominęła. Osoby sfomowane przede wszystkim zauważyły, że ich relacje z rodziną zostały narażone na pogorszenie. Dodatkowo stwierdzono, że przez pandemię osoby te straciły bezpowrotnie coś w sferze zawodowej lub prywatnej.  Ponadto dzięki pandemii wydarzenia np. kulturalne, biznesowe, edukacyjne czy inne, przeniosły się z formy stacjonarnej na wersję internetową, co pozwoliło wszystkim, łącznie z osobami z FOMO, mieć łatwiejszy dostęp do bogatej oferty bez konieczności wychodzenia z domu.

FOMO- jak sobie radzić?

Każdy z nas może doświadczyć FOMO. Jednym z głównych powodów jego występowania są niezaspokojone własne potrzeby, które mogą jeszcze bardziej nasilać omawiane zjawisko. Im bardziej niezaspokojone potrzeby oraz większy lęk przed izolacją społeczną i interakcją z innymi osobami, tym jest silniejszy syndrom FOMO. Warto zatem skupić się na tym, aby odpowiednio troszczyć się o swoje potrzeby i dobry nastrój.

Ponadto, aby przeciwdziałać FOMO, dobrze jest skoncentrować się na budowaniu i dbaniu o relacje, zarówno te w świecie realnym jak i wirtualnym. Relacja i kontakt z innymi osobami wpływają na zaspokojenie wielu potrzeb jak potrzeba bliskości, zrozumienia, przynależności, szacunku czy uznania. 

Można pracować nad FOMO, a co za tym idzie nad poczuciem lęku, poprzez ograniczanie i pilnowanie swojego czasu w mediach społecznościowych. Również warto pomyśleć jakie aktywności poza siecią sprawiają przyjemność, budzą radość i chciałoby się je wykonywać bo są dla nas ważne. Inną formą jest spisywanie swoich myśli i trudnych emocji podczas chęci kompulsywnego korzystania z internetu, poprzez prowadzenie pamiętnika czy dziennika.

Okazuje się, że istotne jest rozwijanie nowych, bardzo istotnych form kompetencji jak dbanie o cyfrowy dobrostan, budowanie i utrzymywanie zdrowych nawyków korzystania z sieci, czy zachowanie równowagi pomiędzy światem wirtualnym a realnym. 

Zalecany jest również co jakiś czas tzw. cyfrowy detoks. Działanie te polega na zrezygnowaniu z korzystania z urządzeń cyfrowych przez dany czas. Postarajmy się spędzić czas z innymi ludźmi, bez obecności nowych technologii, a w tym czasie telefony komórkowe trzymajmy na dnie plecaka. Aby detoks był skuteczny, należy postawić sobie realny cel, który będzie zakończony motywującym sukcesem.

Ważna jest też autorefleksja na temat własnego korzystania z internetu: w jakich sytuacjach z tego korzystamy? jak często oraz co to nam daje? czy przez ciągłą obecność w sieci nie próbujemy nadrobić niezaspokojoną potrzebę przynależności?

Gdy pojawia się uczucie oraz myśli, że brak dostępu do sieci przez dłuższy czas budzi niepokój, występuje trudność w skupieniu się na codziennych sprawach, są problem z opanowaniem chęci korzystania z sieci, myśli ciągle krążą wokół tego, co może ominąć w trakcie braku dostępu do internetu czy też nadużywanie sprzętów elektrycznych utrudnia codzienne funkcjonowanie, warto udać się do specjalisty na konsultację psychologiczną i/lub psychoterapię, aby zasięgnąć pomocy.

Bibliografia: 

1. Raport „FOMO 2021 Polacy a lęk przed odłączeniem podczas pandemii” https://www.wdib.uw.edu.pl/images/fomo2021.pdf
2. Przybylski, Andrew K., Murayama, Kou, DeHaan, Cody R., Gladwell, Valerie. Motivational, emotional, and behavioral correlates of fear of missing out. Computers in Human Behavior. July 2013: 29(4).1841-1848.
3. Wolniewicz CA, Tiamiyu MF, Weeks JW, Elhai JD. Problematic smartphone use and relations with negative affect, fear of missing out, and fear of negative and positive evaluation. Psychiatry Res. 2018;262:618-623.