Jak radzić sobie ze stanami lękowymi? Kiedy iść do psychiatry?

Zaburzenia lękowe- objawy

Lęk jest tak samo naturalną i oczywistą częścią naszego życia jak smutek, radość, złość czy stres. Lęk pełni funkcję adaptacyjną, która pozwala nam określić występujące niebezpieczeństwo oraz to, jaką postawę powinniśmy przyjąć: uciekać czy walczyć? Niekiedy w języku potocznym lęk i strach nazywane są zamiennie, aczkolwiek nie jest to precyzyjne określenie tych stanów emocjonalnych.

Zarówno strach, jak i lęk wiążą się z trudnymi, przykrymi stanami emocjonalnymi, które towarzyszą stresującym, przerażającym sytuacjom. Aby rozróżnić czy jest to lęk czy strach, należy wziąć pod uwagę to, czy dana sytuacja sprawia, że występuje realne zagrożenie życia. Jeśli tak – pojawia się strach, jeśli zaś nie ma tego ryzyka, wówczas odczuwamy lęk. Warto pamiętać, że w dużym natężeniu lęk i strach mogą wywołać objawy somatyczne, zawroty głowy, problemy ze snem, czy kołatanie serca.

Zaburzenia lękowe – przyczyny

Wyróżnia się kilka czynników, które wpływają na występowanie zaburzeń lękowych:

• stresujące wydarzenie, np. traumatyczne doświadczenie, zmiana miejsca zamieszkania, pracy, szkoły, ciąża i narodziny dziecka, śmierć bliskiego, doświadczenie przemocy,
• środowisko: wychowanie przez zbyt wymagających, zaniedbujących, odrzucających rodziców,
• podłoże genetyczne: zaburzenia psychiczne występujące w rodzinie mogą zwiększyć szansę wystąpienia zaburzeń lękowych,
• osobowość i takie cechy jak perfekcjonizm, niska samoocena czy potrzeba kontroli,
• problemy związane ze stanem zdrowia fizycznego,
• kontakt z substancjami psychoaktywnymi jak alkohol, narkotyki czy środki uspokajające.

Warto wspomnieć, iż osoby, które odczuwają lęk mogą częściej sięgać po środki psychoaktywne, w celu jego zredukowania. W krótkim czasie osoby te mogą mieć wrażenie, że takie działanie przynosi ulgę, jednak w dłuższej perspektywie takie aktywności wzmagają występowanie lęku, co z kolei powoduje korzystanie ze środków psychoaktywnych i pojawia się mechanizm błędnego koła.

Rodzaje zaburzeń lękowych

Najczęściej spotykane w społeczeństwie rodzaje zaburzeń lękowych to:

1. Fobia społeczna – występuje w sytuacji, gdy ma dojść do konfrontacji z innymi osobami. Pojawia się wówczas lęk przed krytyką, oceną ze strony innych, zawstydzeniem, upokorzeniem. Lęk ten może występować również w trakcie codziennych aktywności jak robienie zakupów, rozmowa przez telefon, czy załatwianie formalności w urzędach. Organizm w obliczu lęku reaguje m.in. szybszym biciem serca, potliwością, czerwienieniem się. Osoba z fobią społeczną boi się krytyki oraz oceny. Ma wrażenie, że jej obawy i reakcje są widziane przez inne osoby, co powoduje jeszcze większe nasilenie odczuwanego lęku.

2. Zespół lęku uogólnionego, z ang. Generalized Anxiety Disorder GAD to lęk bez podstaw logicznych. Dana osoba ciągle czuje nierealistyczną obawę, że wydarzy się jakieś nieszczęście, mimo braku kontekstu sytuacyjnego. Tworzone są tzw „czarne scenariusze” wydarzeń podczas których, mogą zdarzyć się najgorsze rzeczy. Osoby u których występuje GAD mogą mieć problemy ze snem, nadmiernym napięciem mięśniowym i drażliwością oraz mogą występować ogólne trudności z codziennym funkcjonowaniem. Aby móc zdiagnozować zespół lęku uogólnionego, objawy muszą występować bardzo często przez minimum 6 miesięcy.

3. Zaburzenie obsesyjno-kompulsywne, z ang. Obsessive-Compulsive Disorder OCD, cechuje się tym, iż czynności, myśli i obrazy powtarzają się do tego stopnia, że przyjmują formę obsesji i kompulsji. Obsesje to niechciane i trudne do kontroli, natrętne myśli i obrazy, które powracają powodując wysoki poziom stresu. Jest to np. potrzeba ciągłego porządku, symetrii czy posiadania czystych rąk. Kompulsje zaś są reakcją na obsesje – innymi słowy są to zachowania, wykonywane w wyniku wewnętrznego przymusu jaki wywołuje obsesja. Kompulsje mają za zadanie zredukować napięcie spowodowane natrętnymi myślami, jest to np. ciągłe mycie rąk, układanie rzeczy w idealnym porządku, symetryczne rozmieszczenie składników na talerzu. 

4. Zespół stresu pourazowego, z ang. Posttraumatic Stress Disorder PTSD powstaje w wyniku bardzo trudnego, traumatycznego wydarzenia jak np. wojna, wypadek, napaść, gwałt. PTSD ma charakteryzuje się szeregiem objawów jak uczucie ciągłego stanu gotowości i napięcia, problemy z odprężeniem się i zaburzenia snu (np. bezsenność, nadmierna senność, koszmary), częste przywoływanie wspomnień związanych z traumatycznym wydarzeniem, jak i unikanie ludzi, miejsc, które wiążą się z tym trudnym doświadczeniem.

Leczenie zaburzeń lękowych

Odpowiedni wybór leczenia zaburzeń lękowych zależy od tego, jaki rodzaj lęku występuje, jakie jest jego nasilenie oraz jakie są oczekiwania osoby, której dotyczy zaburzenie. W sytuacji gdy zaburzenie lękowe trwa przez minimum kilka tygodniu, wpływa na codzienne funkcjonowanie i utrudnia je, należy skontaktować się z psychologiem i/lub psychiatrą, w celu uzyskania profesjonalnej pomocy.

W leczeniu zaburzeń lękowych pomocna będzie:

Farmakologia:

leczenie farmakologiczne w przypadku zaburzeń lękowych jest traktowane jako metoda wspomagająca psychoterapię. Może być też stosowane w celu złagodzenia silnych i paraliżujących napadów lęku.

Psychoterapia:

to najbardziej skuteczna metoda leczenia zaburzeń lękowych. Najlepsze rezultaty przynosi psychoterapia poznawczo-behawioralna, która skupia się na poznaniu wzorców zachowania i myślenia oraz na zmianach w tych obszarach. Może być w formie indywidualnej bądź grupowej.

Styl Życia:

 W przypadku leczenia zaburzeń lękowych warto pamiętać o relacji umysł-ciało. Odpowiedni styl życia oraz ćwiczenia fizyczne powodują wydzielanie endorfin i pozytywnie wpływają na naszą psyche, dzięki temu działają wspierająco na proces leczenia.

Bibliografia: 

1. Bemis J., Barrada A., Oswoić lęk: jak radzić sobie z niepokojem I napadami paniki? GWP, Gdańsk 2001.
2. Seligman M., Walker E., Rosenhan D., Psychopatologia, Wydawnictwo Zysk I S-ka, 2001
3. Tereszko A, Dudek D. Gender differences in mental disorders. Neuropsychiatria i Neuropsychologia. 2017; 12(4): 162–169
4. Wittchen HU, Lieb R, Schuster P, Oldehinkel AJ. When is onset? Investigations into early developmental stages of anxiety and depressive disorders. In J. L. Rapoport (Ed.), Childhood onset of adult psychopathology. Clinical and research advances. Washington, DC: American Psychiatric Press. 1999; 259S–302S.