Psychosomatyka - czym są zaburzenia psychosomatyczne?

Czasem zdarza się, że borykamy się z jakimiś dolegliwościami somatycznymi (czyli sygnałami, jakie płynął z ciała), ale pomimo badań, nie znajdujemy przyczyny problemu. Niekiedy może zdarzyć się, że objawy somatycznie nie będą wywołane faktyczną chorobą, ale jakimiś trudnościami o podłożu psychicznym. Tym właśnie zajmuje się psychosomatyka, która bada zależność między czynnikami psychicznymi a stanem somatycznym człowieka. 
 

Czym są zaburzenia psychosomatyczne?
 

Zaburzenia psychosomatyczne charakteryzują się szeregiem objawów z ciała, które nie są wynikiem choroby somatycznej, ale trudności na tle psychicznym. Liczne badania naukowe potwierdzają związek między czynnikami psychologicznymi a stanem zdrowia człowieka. Oznacza to, że jeżeli borykamy się z jakimiś trudnościami o podłożu psychicznym (czasami również nieświadomie), to trudności te mogą manifestować się pod postacią objawów fizycznych w naszym ciele.

Jedną z najczęstszych przyczyn zaburzeń psychosomatycznych jest przewlekły stres, który może nie tylko wywoływać szereg objawów somatycznych, ale i faktycznie prowadzić do rozwoju choroby. 

Zaburzenia psychosomatyczne mogą dotyczyć objawów z różnych układów organizmu: sercowo-naczyniowego, układu oddechowego, immunologicznego, moczowo-płciowego, narządu ruchu czy układu pokarmowego.

Objawy zaburzeń psychosomatycznych
 

Pacjenci cierpiący na zaburzenia psychosomatyczne zgłaszają szereg dolegliwości somatycznych, które nie są wynikiem choroby fizycznej. Przykładowo somatyczne objawy stresu to nieustanne zmęczenie, zaburzenia snu, uporczywe bóle psychogenne, ucisk w klatce piersiowej, wysypka skórna czy dolegliwości ze strony układu pokarmowego.

Pozostałe dolegliwości psychosomatyczne to m.in.:

• świąd,
• nadciśnienie tętnicze,
• nudności, wymioty,
• uporczywe bóle psychosomatyczne, czyli np. bóle brzucha, uporczywe bóle głowy, bóle kręgosłupa itd.,
• uderzenia gorąca,
• bóle klatki piersiowej,
• drżenie rąk,
• kołatanie serca,
• problemy skórne,
• spadek odporności (częste infekcje, przeziębienia),
• problemy ze snem, 
• duszności,
• zaburzenia rytmu miesiączkowego u kobiet,
• drętwienie ciała,
• zaburzenia libido.
   

Choroby psychosomatyczne 
 

Franz G. Alexander, amerykański lekarz i psychoanalityk w latach XX w. stworzył listę siedmiu chorób psychosomatycznych, które obecnie nazywane są tzw. chicagowską siódemką. Uważał on, że choroby te mają swoje podłoże w psychice. Lista 7 chorób psychosomatycznych wg Alexandra to:

• astma oskrzelowa,
• atopowe zapalenie skóry,
• choroba wrzodowa żołądka,
• choroby zapalne jelita grubego,
• nadciśnienie tętnicze,
• nadczynność tarczycy,
• reumatoidalne zapalenie stawów.
   

Warto podkreślić, że wyżej wymienione choroby psychosomatyczne nie są spowodowane wyłącznie czynnikiem psychologicznym, choć może zdarzyć się, że niektóre trudności na tle psychicznym, będą negatywnie wpływać na ich przebieg. Przykładowo badania potwierdzają, że długotrwały stres może zaostrzać zmiany skórne w przebiegu atopowego zapalenia skóry.
 

Przyczyny zaburzeń psychosomatycznych
 

U podłoża zaburzeń psychosomatycznych może leżeć szereg różnych czynników. Dolegliwości psychosomatyczne wynikają z problemów emocjonalnych oraz trudności na tle psychicznym, takich jak m.in. kryzysy życiowe, depresja, zaburzenia lękowe, zaburzenia odżywiania, traumatyczne doświadczenia, przemęczenie psychiczne, przewlekły stres i wiele innych.

Ponadto zgodnie z badaniami, niektóre osoby mogą być bardziej podane na rozwój zaburzeń psychosomatycznych. Wśród czynników ryzyka wymienia się wysoki iloraz inteligencji, perfekcjonizm, wysoką wrażliwość, nadmierne poczucie kontroli, zaburzenia emocjonalne oraz nadużywanie substancji psychoaktywnych.
 

Leczenie zaburzeń psychosomatycznych
 

Rozpoznanie zaburzeń psychosomatycznych jest trudnym i długotrwałym procesem, ponieważ osoby doświadczające dolegliwości najczęściej w pierwszej kolejności udają się do lekarzy w celu znalezienia somatycznej przyczyny odczuwanych symptomów. Pacjenci często poddawani są wówczas licznym badaniom diagnostycznym, które finalnie, nie wykazują żadnych nieprawidłowości.

Dopiero po wykluczeniu ewentualnych schorzeń somatycznych pacjenci mogą zostać skierowani do psychiatry lub psychoterapeuty - specjalistów, którzy zajmują się leczeniem zaburzeń psychosomatycznych.

Podstawą leczenia zaburzeń psychosomatycznych jest psychoterapia, która pozwala lepiej zrozumieć czynniki, powodujące objawy somatyczne. Proces terapeutyczny pozwala także przepracować trudności natury psychicznej, co jednocześnie powinno przyczynić się do zmniejszenia dolegliwości somatycznych. Leczenie zaburzeń psychosomatycznych niekiedy może również opierać się na farmakoterapii, zwłaszcza jeżeli pacjenci borykają się z depresją lub zaburzeniami lękowymi.

Bibliografia: 

1. Florkowski, A., Gałecki, P., Talarowska-Bogusz, M., Zboralski, K. (2008). Zaburzenia emocjonalne i psychosomatyka
2. Orzechowska, A. (2021). Psychosomatyka - kiedy umysł wykorzystuje ciało do powiedzenia czegoś ważnego 
3. Kalkowski, K., Cieszyńska, A. (2021). Wpływ umysłu na zdrowie i ciało, czyli psychosomatyka i radzenie sobie ze stresem
4. Bartoszek, B. (2010). Atopowe zapalenia skóry (AZS) jako choroba psychosomatyczna: analiza badań