Samotne rodzicielstwo

Coraz częściej zauważa się zjawisko samotnego rodzicielstwa, głównie macierzyństwa, które może wynikać ze świadomego wyboru, a nie tylko z konieczności. Jednakże znaczną grupę stanowią rodzice, którzy w swoich planach życiowych nie zakładali tego, że będą w pojedynkę wychowywać dzieci.

Powodem takiego stanu mogą być:

• negatywne emocje, ciągle kłótnie, a w konsekwencji rozwód, 
• separacja, 
• wdowieństwo, 
• narodziny dziecka pozamałżeńskiego, 
• czasowe rozbicie rodziny spowodowane chorobą, 
• zatrzymanie, np. jeden z rodziców odbywa karę pozbawienia wolności,
• wyjazd rodzica w celach zarobkowych,
• strach przed zobowiązaniem, a u mężczyzn brak wizji roli ojca.
   

W niepełnej rodzinie spotyka się na co dzień z wieloma utrudnieniami i ograniczeniami. Jednakże taka dynamika rodzinna może prawidłowo spełniać swoje funkcje i ma szansę osiągnąć sukces w realizacji zadań opiekuńczo-wychowawczych, co niekiedy bywa trudne dla matek samotnie wychowujących dziecko.

Dla samotnej matki zapewnienie dzieciom prawidłowych warunków do tego, aby dobrze się rozwijały, miały zaspokojone potrzeby i funkcjonowały w odpowiednich warunkach, jest najważniejsze. Nie ma jednak wątpliwości, że samotne wychowywanie malucha to wyzwanie.
 

Samotna matka – emocje, wykonywane zadania, wychowanie dzieci
 

Zgodnie ze statystykami rodziny niepełne w znacznej przewadze tworzą młode kobiety w wieku do 30 lat, które mają zazwyczaj jedno dziecko. Ze względu na zaistniałą sytuację lub brak odpowiednich kwalifikacji bardzo często nie są one aktywnie zawodowo na rynku pracy. 

Pogodzenie obowiązków życia zawodowego, rodzicielskiego, prywatnego, czy realizacja planów i celów w wypadku samotnie wychowującej matki jest narażone na wystąpienie wielu trudności. W konsekwencji może pojawiać się nadmiar emocji i negatywnych stanów jak:

• frustracja,
• poczucie bezsilności,
• braku zrozumienia,
• złość,
• smutek,
• poczucie niesprawiedliwości,
• poczucie winy u samotnej matki,
• ciągłe zmęczenie,
• przebodźcowanie,
• brak własnej przestrzeni.
   

Niekiedy samotne wychowywanie dziecka może wzbudzać też uczucie izolacji i generować ryzyko depresji.

W niepełnej rodzinie, w której nie ma ojca, to matka jest najważniejszą osobą dla malucha. Zaspokaja ona wszystkie potrzeby dziecka, co tworzy wyjątkową więź pomiędzy nimi. Przerwanie jej może przynieść bardzo przykre skutki w rozwoju psychicznym, emocjonalnym i fizycznym pociechy.

Ta relacja jest bardzo istotna, ponieważ w przyszłości wpływa na stosunek malucha do innych osób i ogólnie na wychowanie dziecka. Na matce spoczywa przeprowadzenie pociechy przez wszystkie etapy jej rozwoju. Z biegiem czasu rola mamy nie zmniejsza się, a przybiera inny charakter.

Samotny rodzic jest również odpowiedzialny za zapewnienie rodzinie środków finansowych. Ryzyko ubóstwa wywiera presję na matce, a co za tym idzie, trudno jej pogodzić obowiązki domowe z obowiązkami zawodowymi i dać odpowiednią uwagę swojemu maluchowi. Sytuacja bywa bardziej skomplikowana, gdy ojciec dziecka nie poczuwa się, by pomóc kobiecie finansowo.

Sytuacja finansowa samotnych matek niekiedy wynika z bezrobocia, sytuacji na rynku oraz dyskryminacji kobiet, które wychowują małe dzieci. Budżet rodziny może składać się również z alimentów przyznanych przez sąd lub dobrowolnie płaconych przez ojców, jednakże mają one wpływ na sytuację materialną zaledwie w co piątej rodzinie z jedyną żywicielką. Co ważne, trudna sytuacja finansowa samotnej matki odbija się na jej psychice.

W niepełnej rodzinie istotna jest prawidłowa organizacja życia domowego, praw i obowiązków członków rodziny. Niekiedy dziadkowie stanowią duże wparcie w wychowaniu dziecka i aspekcie finansowym.

Od strony rodziny należy oczekiwać przede wszystkim gestów, które wspomogą osobę samotnie wychowującą dziecko w jej trudnej sytuacji. Może to być opieka nad maluchem, gdy samotna matka pracuje, gotowanie obiadów, sprzątanie czy dzielenie się obowiązkami domowymi, jeśli mieszka się z rodziną.
 

Problemy, które dotykają samotnych rodziców
 

Samotni rodzice muszą stawić czoła wielu wyzwaniom. Wśród nich można wyróżnić:

zaspokojenie wszystkich potrzeb biologicznych, psychicznych i kulturalnych dziecka w celu prawidłowego rozwoju,

osoba samotnie wychowująca dziecko mierzy się z trudniejszą sytuacją ekonomiczną i ryzykiem potencjalnego wystąpienia zagrożenia ubóstwem,

brak obecności ojca (rzadziej matki) w życiu dziecka, co może mieć konsekwencje w jego sposobie myślenia i zachowaniu,

samotnie wychowujące matki stanowią większy odsetek bezrobotnych osób niż matki z pełnych rodzin. Grupa ta jest częściej narażona na utratę pracy, bycie bierną zawodowo i występują trudności z podnoszeniem kwalifikacji, co wpływa na samopoczucie kobiety,

samotnie wychowująca dziecko kobieta ma poczucie marginalizacji społecznej i izolacji społecznej,

mała ilość wolnego czasu na spędzenie go z dzieckiem na zabawie, rozmowach i pomocy w nauce,

osoba samotnie wychowująca dzieci może wpaść w krańcowo odmienne postawy rodzicielskie: od zbyt dużego chronienia do nadmiernego wymagania, co nie zawsze wpływa na dobro dziecka.
 

Samotne macierzyństwo – jak pomóc samotnej matce lub ojcu?
 

Aby maluchy mogły prawidłowo się rozwijać, ważne jest, aby zdrowie osoby samotnie wychowującej dzieci było w jak najlepszym stanie. Każdy rodzic ma indywidualne potrzeby, ale podstawą w tej sytuacji będą wsparcie i pomoc ze strony najbliższych pod względem zarówno emocjonalnym, jak i fizycznym.

Samotne matki i ojcowe muszą pamiętać, że nawet gdy nie mogą otrzymać pomocy z zewnątrz, powinni znaleźć chwilę dla siebie, żeby odciążyć swoje myśli i ciało oraz zregenerować się, by mieć energię na kolejne wyzwania dnia codziennego.

Istnieją instytucje pomagające samotnym matkom, np. MOPS, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, fundacje i stowarzyszenia, które specjalizują się w pomocy niepełnym rodzinom. Formą pomocy bywa też m.in. zasiłek rodzinny.

Jeśli dziecko potrzebuje pomocy, może skontaktować się z psychologiem lub pedagogiem w szkole, a jeśli rodzic, to najlepiej, gdyby skorzystał z darmowej pomocy psychologicznej na NFZ bądź z fundacji czy stowarzyszeń, które działają w tym zakresie. W życiu samotnej matki nie chodzi o wypalanie się kosztem własnego zdrowia fizycznego oraz psychicznego i wstydzenie, że potrzebuje się pomocy – nic w tym wstydliwego.

Dodatkowo zgodnie z panującym prawem ten, kto samotnie wychowuje dziecko, ma pierwszeństwo w przypadku przyjęcia malucha do żłobka oraz przedszkola. Istnieje też dodatkowe wsparcie finansowe.
 

Źródła: 

1. Jurczyk- Romanowska E., Samotny rodzic w obliczu instytucji– pomiędzy subiektywną opinią a empatią pracowników socjalnych przeprowadzających rodzinny wywiad środowiskowy, Wychowanie w Rodzinie, t. X, 2, 2014.
2. Trawińska M., Rodziny niepełne i wielodzietne, CRSS, Warszawa 1996.
3. Walęcka- Matyja K., O samotnym macierzyństwie i odpowiedzialności z perspektywy psychologicznej, Kwartalnik Naukowy, 4, 2014.
4. Wolska- Długosz M., Samotne rodzicielstwo- blaski i cienie. Próba syntezy, Scientific Bulletin of Chełm, 2, 2019.