Powrót do listy artykułów

Samotne rodzicielstwo

Samotne rodzicielstwo

Coraz częściej zauważa się zjawisko samotnego rodzicielstwa, głównie macierzyństwa, które może wynikać ze świadomego wyboru, a nie tylko z konieczności. Jednakże znaczną grupę stanowią samotni rodzice, którzy w swoich planach życiowych nie zakładali tego, że będą w pojedynkę wychowywać dzieci, ponieważ wystąpił m.in.:

  • rozwód, 
  • separacja, 
  • wdowieństwo, 
  • narodziny dziecka pozamałżeńskiego, 
  • czasowe rozbicie rodziny spowodowane poprzez chorobę, 
  • uwięzienie,
  • wyjazd rodzica w celach zarobkowych.

Rodzina niepełna spotyka się na co dzień z wieloma utrudnieniami i ograniczeniami, jednakże, może ona prawidłowo spełniać swoje funkcje, ma szansę na osiągnięcie sukcesu w realizacji zadań opiekuńczo-wychowawczych, zapewnienie dzieciom prawidłowych warunków do tego, aby dobrze się rozwijały, miały zaspokojone potrzeby i funkcjonowały w odpowiednich warunkach. Wszystko to jest możliwe, ale nie ulega wątpliwości, że jest to trudniejsze do osiągnięcia jako samotny rodzic.

Samotna matka- emocje, wykonywane zadania, wychowanie dzieci

Zgodnie ze statystykami, rodziny niepełne w znacznej przewadze tworzą młode kobiety w wieku do 30 lat, które posiadają zazwyczaj jedno dziecko. Ze względu na zaistniałą sytuację i/lub brak odpowiednich kwalifikacji, bardzo często nie są aktywnie zawodowo na rynku pracy. 

Pogodzenie obowiązków życia zawodowego, rodzicielskiego, prywatnego, czy realizacja planów i celów, w wypadku samotnie wychowującej matki jest narażone na wystąpienie wielu trudności. W konsekwencji może pojawiać się nadmiar emocji jak frustracja, poczucie bezsilności, braku zrozumienia, złość, smutek, poczucie niesprawiedliwości, ciągłe zmęczenie, przebodźcowanie i brak własnej przestrzeni.

W rodzinach niepełnych, zazwyczaj pozbawionych ojca, to matka jest najważniejszą osobą dla dziecka. Zaspokaja ona wszystkie potrzeby dziecka, tworząc wyjątkową więź pomiędzy nimi. Przerwanie jej może przynieść bardzo przykre skutki w rozwoju psychicznym,

emocjonalnym i fizycznym dziecka. Ta relacja jest bardzo istotna, ponieważ wpływa na stosunek dziecka w przyszłości do innych osób. Na matce spoczywa odpowiedzialność wychowania dziecka przez jego wszystkie etapy rozwoju i jej rola z biegiem czasu nie zmniejsza się, a przybiera inny charakter.

Samotny rodzic jest również odpowiedzialny za zapewnienie rodzinie środków finansowych. Ryzyko ubóstwa bardzo wywiera presję na matce, jest jej trudno pogodzić pracę i podzielić odpowiednią uwagę dzieciom.  Sytuacja finansowa samotnych matek może wynikać również z bezrobocia, sytuacji na rynku oraz dyskryminacji kobiet, posiadające małe dzieci. Budżet rodziny może składać się również z alimentów, które są przyznane przez sąd lub dobrowolnie płacone przez ojców, jednakże alimenty mają wpływ na sytuację materialną zaledwie w co piątej rodzinie z jedyną żywicielką. W rodzinie niepełnej istotna jest prawidłowa organizacja życia domowego, praw i obowiązków członków rodziny. Niekiedy dziadkowie stanowią duże wparcie w wychowaniu i aspekcie finansowym.

Problemy jakie dotykają samotnych rodziców

Samotni rodzice muszą stawić czoła wielu problemom, np.

– zaspokojenie wszystkich potrzeb biologicznych, psychicznych i kulturalnych dziecka w celu prawidłowego rozwoju,

– trudniejsza sytuacja ekonomiczna i ryzyko potencjalnego wystąpienia zagrożenia ubóstwem,

– brak obecności ojca (rzadziej matki) w życiu dziecka, co może mieć konsekwencje w jego sposobie myślenia i zachowaniu,

– samotnie wychowujące matki stanowią większy odsetek bezrobotnych osób, niż matki z pełnych rodzin. Grupa ta jest częściej narażona na utratę pracy, bycie bierną zawodowo i występują trudności z podnoszeniem kwalifikacji,

– poczucie marginalizacji społecznej i izolacji społecznej,

– mała ilość wolnego czasu na spędzenie go z dzieckiem na zabawie, rozmowach i pomocy w nauce,

–  ryzyko wystąpienia krańcowo odmiennych postaw rodzicielskich: od zbyt dużego ochraniania do nadmiernego wymagania.

Jak pomóc samotnej matce lub ojcu?

Aby dzieci mogły prawidłowo się rozwijać, ważne jest, aby rodzic był w dobrostanie psychicznym. Każda osoba ma indywidualne potrzeby, ale podstawą w tejże sytuacji jest wsparcie i pomoc ze strony najbliższych pod względem emocjonalnym, jak i fizycznym.  Samotny rodzic powinien pamiętać, że nawet gdy nie może otrzymać pomocy z zewnątrz, powinien znaleźć chwilę dla siebie, żeby odciążyć swoje myśli i ciało, zregenerować się by mieć energię na kolejne wyzwania dnia codziennego. 

Istnieją instytucje pomagające samotnym matkom, np. MOPS, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, fundacje i stowarzyszenia, które specjalizują się w pomocy rodzinom niepełnym. Jeśli dziecko potrzebuje pomocy, może skontaktować się z psychologiem lub pedagogiem w szkole, a jeśli mama, może skorzystać z darmowej pomocy psychologicznej na NFZ bądź z fundacji czy stowarzyszeń.

Zgodnie z panującym prawem, samotnie wychowujący rodzice mają pierwszeństwo w dostępności do przyjęcia dziecka do żłobka, przedszkola oraz istnieje dodatkowe wsparcie finansowe.

Źródła: 

  1. Jurczyk- Romanowska E., Samotny rodzic w obliczu instytucji– pomiędzy subiektywną opinią a empatią pracowników socjalnych przeprowadzających rodzinny wywiad środowiskowy, Wychowanie w Rodzinie, t. X, 2, 2014.
  2. Trawińska M., Rodziny niepełne i wielodzietne, CRSS, Warszawa 1996.
  3. Walęcka- Matyja K., O samotnym macierzyństwie i odpowiedzialności z perspektywy psychologicznej, Kwartalnik Naukowy, 4, 2014.
  4. Wolska- Długosz M., Samotne rodzicielstwo- blaski i cienie. Próba syntezy, Scientific Bulletin of Chełm, 2, 2019.
Edyta Kwiatkowska
Edyta Kwiatkowska
Edyta Kwiatkowska - psycholog, terapeuta młodzieży i dorosłych w nurcie integratywnym, konsultant rodzinny. W swojej pracy aktywnie wspieram osoby, które doświadczają różnych trudności życiowych i potrzebują pomocy, jak i rodziców małych dzieci oraz Polonię za granicą. Pracuję w formie online, co pozwala na łatwiejsze i szybsze dotarcie z pomocą psychologiczną do szerszej grupy osób. Ponadto zajmuję się psychoedukacją na profilach w mediach społecznościowych oraz portalach psychologicznych.