Powrót do listy artykułów

Żałoba po rozstaniu- jakie są jej etapy i jak sobie z nią radzić? Etapy żałoby po rozstaniu 

Żałoba po rozstaniu- jakie są jej etapy i jak sobie z nią radzić? Etapy żałoby po rozstaniu 

Żałoba po śmierci bliskiej osoby

Żałoba jest poczuciem straty, któremu towarzyszy wiele trudnych, bolesnych emocji o różnym nasileniu np. żal czy smutek. Żałoba to cierpienie, zachwianie równowagi, brak obecności osoby, która była istotną częścią życia.

Każdy człowiek przeżywa ten proces inaczej, w jedyny i niepowtarzalny sposób. Powstało wiele teorii związanych z żałobą, w tym etapy żałoby.

Warto wspomnieć w tym miejscu o Freudzie, Bowlby’m i Kennedy’m. Uważa się, że Freud jest pierwszą osobą, która wyjaśniła w nurcie dynamicznym proces żałoby. W jego interpretacji  żałoby istotne były doznania niepowetowanej straty i konieczność stopniowego odzwyczajania się od drugiej, bliskiej osoby.

Bowlby stworzył koncepcję procesu żałoby, w której dużą rolę odgrywało wygasanie żalu pojawiającego się po stracie, gdy pojawia się okres pragnienia odzyskania drugiej osoby, która odeszła i zostawiła po sobie uczucie pustki. Natomiast Kennedy, podkreśla istotną rolę wyobraźni w procesie ukojenia bólu psychicznego po stracie w wyniku rozstania i utracie miłości.

Żałoba normalna

Żałoba ma funkcję oderwania myśli oraz uczuć od osoby, która odeszła oraz powrót do codzienności, która jest utrudniona ze względu na brak obecności bliskiego.

Wyróżnia się dwa rodzaje żałoby: żałoba normalna i skomplikowana. 

Żałoba normalna to taka, która przebiega bez komplikacji i zgodnie z omawianym schematem. Charakteryzuje się różnym stopniem nasilenia. To, że nazwana jest normalną, nie jest jednoznaczne z tym, że musi przebiegać łagodnie.

Normalność polega na płynnym przechodzeniu z jednego etapu do drugiego i opuszczona osoba zaczyna powoli uczyć się życia w nowej rzeczywistości, czuje poprawę w swoim samopoczuciu, urazy nie zostawiają trwałych śladów, pojawia się chęć zaufania drugiej osobie i ponownego wejścia w związek.

Żałoba skomplikowana

Drugim rodzajem jest żałoba tzw. skomplikowana. Przebiegające etapy rozstania nie są zgodne z normą: poszczególne części mogą trwać dłużej niż powinny lub może wystąpić zahamowanie, które uniemożliwia przejścia przez dany proces i zaczęcie kolejnego etapu. Towarzyszące emocje są tak silne, że osoba nie potrafi sobie z nimi poradzić, cierpienie trwa bardzo intensywnie i nie zmniejsza się wraz z upływającym czasem.

Taka forma przeżywania żałoby, ma dużą szansę przemienienia się w patologiczne przeżywanie żałoby, prowadzi do dekompensacji, a nawet depresji.

W niektórych przypadkach żałoba przeradza w formę skomplikowaną, pojawia się wówczas, gdy osoba chce uniknąć przeżywania emocji, co sprawia, że są one zablokowane i nie pozwalają płynnie przeżyć żałoby. W konsekwencji mogą również wystąpić bóle somatyczne np. ból głowy, brzucha czy napięcie mięśniowe. Proporcjonalnie do blokowanych emocji, wzrasta siła tych emocji. Takie zjawisko wpływa na samopoczucie, zaczyna sprawiać trudności z nawiązaniem i utrzymaniem kontaktów przez odcięcie się od osób z otoczenia. 

Żałobie nieodłącznie towarzyszy smutek, któremu powinniśmy dać miejsce na przeżycie. Pozwolenie na przeżycie smutku a nie udawanie pozornej radości, pewności siebie czy braku trudności z sytuacją, pozwala na odblokowanie się i przepracowanie zerwania więzi i braku obecności tej osoby. 

Etapy żałoby po rozstaniu

Żałoba po rozstaniu składa się z kilku etapów żałoby, które zazwyczaj przebiegają w podobnej kolejności, ale bywa też tak, że etapy te mogą się pokrywać, zamieniać w różnej kolejności od rozstania, a nawet cofać. Mogą też charakteryzować się różną intensywnością oraz czasem trwania. Przejście danych etapów po rozstaniu jest kwestią indywidualną. Etapy straty normalnej to:

1. Konsternacja

Konsternacja występuje w momencie, gdy nie spodziewaliśmy się rozstania. Pojawia się zdziwienie, szok, trudności z myśleniem czy zajęciem się codziennością. Może pojawić się pustka w myślach albo wręcz ich natłok.

2. Wyparcie i zaprzeczanie, że nastąpiło rozstanie

Faza wyparcia i zaprzeczenie to dezorientacja, brak poczucia rzeczywistości. Jest to mechanizm obronny, który pomaga w radzeniu sobie z trudnymi emocjami w swoim życiu. Mimo iż na zewnątrz wydaje się, że wszystko jest w porządku, w głębi serca jest poczucie, iż tak nie jest. Istotne w tym etapie jest to, aby popracować nad tym mechanizmem obronnym i podjąć próbę akceptacji i zrozumienia, tego jaka jest prawda, co się wydarzyło i że rozpadł się nasz związek.

3. Okres emocjonalny, czyli trudne emocje i negatywne emocje

Okres emocjonalny to etap żałoby po rozstaniu, który składa się z wielu sprzecznych emocji, zaczynając od tego kiedy w naszej głowie pojawia się faza gniewu połączona z poczuciem winy skierowanym do siebie a następnie partnera, aż do smutku, strachu, problemu z koncentracją, brakiem zainteresowania wynikającym z przytłoczeniem przez myśli i emocje.

Miejsca, przedmioty, muzyka, wspomnienia, które przypominają partnera, jeszcze bardziej potęgują cierpienie związane z rozstaniem i sprawiają, że towarzyszą nam różne pozytywne i negatywne emocje, może pojawić się także etap przygnębienia.

4. Adaptacja

Na tym etapie nabywamy umiejętności życia w rzeczywistości bez byłego partnera. Rozstanie staje się coraz mniej bolesnym doświadczeniem. Jesteśmy w stanie myśleć o rozstaniu i dalszym życiu bez ciągłego uczucia smutku i cierpienia.

5. Akceptacja

Akceptacja jest ostatnim etapem żałoby i „furtką” na przejście i wyjście z tego zjawiska. Akceptacja nie jest równoznaczna z osiągnięciem poczucia szczęścia i wejścia w nowy związek. Na tym etapie ciągle mogą występować trudne emocje, przygnębienie, złość, czy myśli związane z rozstaniem, w szczególności kiedy pojawią się jakieś wspomnienia lub elementy wywołujące je, jednak są one mniej przytłaczające niż na początku żałoby. Jest to zmierzanie w kierunku zostawienia za sobą przeszłości, spojrzenia na życie po rozstaniu z innej perspektywy, powrotu do codzienności, rozpoczęcia nowego etapu życia po rozstaniu i próby ułożenia go na nowo zgodnie z nowymi zasadami.

Jak długo trwa żałoba po rozstaniu?

Przyjmuje się, że żałoba po rozstaniu trwa około tyle czasu, ile wynosi połowa długości związku. Jest to uproszczony szacunek, ponieważ trudno jest określić ile dokładnie może trwać żałoba po rozstaniu i czas pełnego pogodzenia ze stratą. W dłuższej perspektywie jest to trudne do oszacowania i zależy od wielu czynników jak np. osobowość, jak bliska była relacja między partnerami oraz co zostało utracone wraz z odejściem byłego partnera w naszym życiu i jak zmieni się nasze dotychczasowe życie. Niestety żałoba po rozstaniu w dorosłym życiu może też trwać przez dłuższy czas, nawet trwać latami.

Rady dla osób przechodzących żałobę po rozstaniu

Masz prawo przeżywać różne emocje, w tym cierpienie, rozpacz, smutek czy złość- jeśli masz ochotę płakać, nie powstrzymuj tego, to całkowicie normalne zachowanie i emocje towarzyszące rozstaniu, zaakceptuj je.

Możesz prowadzić dziennik emocji, zapisywać swoje myśli wtedy, kiedy czujesz, że jest ci trudno.

Jeśli czujesz, że kontakt z osobą, z którą nastąpiło rozstanie, sprawia, że jeszcze trudniej jest Ci przejść proces żałoby, nie musisz się z nią kontaktować po rozstaniu.

Jeśli jakieś rzeczy związane z partnerem wywołują w Tobie smutek, rozważ usunięcie ich bądź umieszczenie w miejscu, do którego nie masz częstego dostępu.

Jeśli jest dla Ciebie trudne przebywanie w miejscach i okolicach, które kojarzą ci się z byłym partnerem, unikaj ich i znajdź nowe miejsca, które będą neutralne lub wyzwalały przyjemne emocje.

Może wyjazd na kilka dni czy zmiana otoczenia pozwoli Ci lepiej się poczuć. Zrób coś dla samego siebie.

Warto zastanowić się nad tym, jakie korzyści i możliwości daje Ci te rozstanie i przeanalizować temat siebie w tym stanie.

Rozmawiaj o swoich emocjach z bliskimi, którym możesz zaufać i nie będą Cię oceniać.

Może masz teraz czas na jakąś aktywność, którą chciałaś_łeś robić wcześniej, a nie miałaś_eś takiej możliwości będąc w związku? Może warto zacząć to robić.

Unikaj myślenia w kategorii „co by było, gdyby(m)…”.

Pamiętaj o tym, że istnieje powód, który zadecydował o rozpadzie związku.

Pomyśl o rozpoczęciu jakiejś aktywności fizycznej, może to być dłuższy spacer po pracy, wejście po schodach zamiast jechanie windą czy na początek jakieś drobne aktywności, gdy nie masz siły na więcej, a chcesz coś zrobić. Rodzaj aktywności zależy od Twoich możliwości.

Rozstanie może być trudnym procesem i będziesz potrzebować sporo czasu, aby nauczyć się jak powinno wyglądać na nowo Twoje codzienne funkcjonowanie i nowe życie.

Daj sobie prawo do uczuć, samorozwoju, wybrania własnej, nowej samodzielnie stworzonej ścieżki, którą będziesz iść przez życie.

Jeśli czujesz, że jest ci bardzo trudno i nie dajesz sobie rady, warto skorzystać z pomocy psychologicznej lub wsparcia psychologa, który pomoże Twojej psychice po rozstaniu czy rozwodzie.

Źródła: 

  1. Letessie L., Jak przeżyć rozstanie i zadbać o siebie, Wydawnictwo Zwierciadło, Warszawa 2021.017). Psychologia zaburzeń. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne
  2. Pilecka B., Różne strony procesu żałoby, Rocznik Filozoficzny Ignatianum, 22(1), 2016, s. 147- 171.
Edyta Kwiatkowska
Edyta Kwiatkowska
Edyta Kwiatkowska - psycholog, terapeuta młodzieży i dorosłych w nurcie integratywnym, konsultant rodzinny. W swojej pracy aktywnie wspieram osoby, które doświadczają różnych trudności życiowych i potrzebują pomocy, jak i rodziców małych dzieci oraz Polonię za granicą. Pracuję w formie online, co pozwala na łatwiejsze i szybsze dotarcie z pomocą psychologiczną do szerszej grupy osób. Ponadto zajmuję się psychoedukacją na profilach w mediach społecznościowych oraz portalach psychologicznych.